برای دریافت اندازه اصلی بر روی تصویر کلیک کنید

 

برای دریافت اینفوگرافی فجر امید کلیک کنید

 

  اجتماعی  

شاخص رشد جمعیت

یکی از مهمترین سرمایه­های هر کشور نیروی انسانی آن کشور است. همچنین رشد جمعیت نیازمند ایجاد بسترهای مناسب اقتصادی و اجتماعی می باشد. با نگاهی به تحولات جمعیتی از سال 1960 تا سال 2020 میلادی که شامل هر دو دوره حکومت پهلوی و جمهوری اسلامی ایران می­شود، تغییرات جمعیت در ایران همواره صعودی بوده است و در طی تحولات مختلف اقتصادی و سیاسی کشور این روند روندی صعودی بوده است. تحولات سیاسی مانند تغییر رژیم شاهنشاهی به جمهوری اسلامی و جنگ تحمیلی و تحولات اقتصادی  بر اثر جنگ و همچنین صدور تحریم های اقتصادی از جمله مهم ترین اتفاقات در دوره مذکور بوده است که با اتخاذ تصمیمات و سیاست های جمعیتی در دوره پس از انقلاب اسلامی، فشارهای سیاسی و اقتصادی تاثیری بر رشد جمعیت نداشته است و جمعیت کشور دارای روندی صعودی بوده است.

 

 

نکته مهمی که در نمودار تغییرات جمعیتی در نقاط شهری و روستایی به چشم می خورد، افزایش جمعیت شهری و کاهش جمعیت روستایی است. این تغییرات در بسیاری از کشورها روندی مشابه دارد و از جمله مهم ترین دلایل آن می توان به رشد چشمگیر امکانات شهری، وجود فرصت های مناسب شغلی و تمایل بیشتر افراد به تحصیل، کار و زندگی در  نقاط شهری بویژه شهرهای بزرگ است.

گسترش شهری نشینی باعث توسعه بیشتری نقاط شهری شده ولی باعث کوچک تر شدن اقتصاد روستایی خواهد شد. اگرچه پس از موج گسترده شهرنشینی مهاجرت معکوس و توسعه مناطق روستایی انتخاب بسیاری از افراد بوده و به همین دلیل بسیاری از نقاط روستایی در ایران نسبت به سال های قبل از انقلاب توسعه بیشتری یافته­اند.

 تغییرات جمعیتی بر حسب جنس

 

 ماخذ: صندوق جمعیت سازمان ملل متحد

 

تغییرات جمعیتی در طی سال های مورد بررسی دارای روندی صعودی از نظر رشد جمعیت بر اساس جنسیت بوده است. توازن رشد جمعیتی در هر گروه جنسی مردان و زنان در این دوره اتفاق افتاده است که یکی از دلایل اصلی آن را می توان سیاست های مناسب و متوازن در مسایل اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و بهداشت معرفی نمود. اگرچه در مقطع 8 سال دفاع مقدس و جنگ تحمیلی بسیاری از مردان و زنان در جبهه ها به شهادت رسیدند اما در طولانی مدت در موضوع توازن جنسیتی تغییر محسوسی بوجود نیامده است. 

 

متوسط رشد سالانه جمعیت كشور به تفكيك مناطق شهري و روستايي(درصد)

 ماخذ:  نشریه سری زمانی 55 ساله کشور، مرکز آمار ایران

 

رشد جمعیت یکی از مهم­ترین شاخص های رصد وضعیت جمعیت کشور است که بر اساس اطلاعات جمعیت سرشماری های عمومی نفوس و مسکن محاسبه می شود. سرشماری های عمومی مسکن بر اساس قانون هز 10 سال یکبار انجام می شود که در سال 1390 بعلت تغییرات زیاد جمعیتی بصورت استثنا در دوره 5 ساله انجام گرفت. نرخ رشد جمعیت قبل از انقلاب اسلامی 2.71 بوده است که به عدد 3.91 در دهه 65-1355 رسیده است. این در حالی است که کشور ایران از سال 1359 تا 1367 دوره جنگ تحمیلی را گذرانده است. سیاست های جمعیتی اتخاذ شده مبنی بر کاهش فرزند آوری باعث شده تا نرخ رشد جمعیت از سال 1365 به بعد روندی کاهشی داشته باشد و به نوعی می توان گفت که جمعت در دهه 60 بیشترین رقم را نسبت به سایر دهه ها داشته است. سیاست های کنترل جمعیت (افزایش یا کاهش) آن تابعی شرایط مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیرساخت های موجود می باشد و باید توجه نمود که نیروی انسانی بعنوان محور توسعه کشور همواره باید مورد توجه قرار گیرد و کاهش یا افزایش جمعیت باید با تدابیر کلان و درنظرگرفتن تمامی عوامل باشد. در سال‌های اخیر و با کاهش نرخ رشد جمعیت، سیاست های افزایش جمعیت در دستور کار قرار گرفته است تا حرکت در مسیر توسعه و جمعیت متناسب با آن همخوانی داشته باشد.

 

ماخذ:  نشریه سری زمانی 55 ساله کشور، مرکز آمار ایران

 

 

 آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 توسط مرکز آمار ایران انجام شده که در آن جمعیت کشور به نزدیک به 80 میلیون نفر رسیده است و همان­طور که از هرم جنسی جمعیت مشخص است بیشترین جمعیت کشور در سنین 29-20 قرار داشته­اند.

 

 

ماخذ:  نشریه سری زمانی 55 ساله کشور، مرکز آمار ایران

 

سری زمانی ولادت ها روندی کاهشی را نشان می­دهد و در سری زمانی آن نیز روند کاهشی در دهه 86-1370 آن مشخص است. ولی از سال 96-1386 روند صعودی شده و تعداد ولادت ها افزایشی می شود. از سوی دیگر روند فوت بجز سال های معدودی که تعداد آن بصورت ناگهانی افزایش یافته است از سیر صعودی با شیب ملایمی پیروی می کند. در سال هایی که تعداد فوتی ها اضافه شده است ( سال 75-1374) طرح ضربتی ثبت فوت ها صورت گرفته است و بسیاری از فوتی هایی که بویژه در ناطق روستایی و دورافتاده اتفاق افتاده است جزو آمار درنظر گرفته شده و این موضوع باعث رشد ناگهانی تعداد فوتی ها شده است. بیشترین عامل فوت در جمعیت ایران علل مرگ طبیعی بوده است و کاهش سرعت فوتی ها از سال 1370 به بعد را می توان توسعه بهداشت فردی و اجتماعی، واکسیناسیون و بالا رفتن امکانات پزشکی دانست که باعث کاهش تعداد فوتی های ناشی از بیماری ها بوده است.

 مردان در کشور ایران بعنوان بخش عمده نیروی کار محسوب می شوند. نرخ مشارکت اقتصادی در ایران و ترکیه رفتار مشابهی دارد بطوری­که از سال 1990 تا 2011 روند نزولی داشته است. از سال 2011 به بعد روند افزایشی شده است که می تواند نشانه تغییر سیاست های اقتصادی دولت و افزایش تعداد شاغلان مرد باشد.