به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی ،  رهبر حکیم انقلاب اسلامی در مهمترین بیانات خود پس از برگزاری مراسم ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ در نقطه عطف گذشت چهل سال از انقلاب اسلامی، در بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران برای ادامه این راه روشن، به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه گذشته پرداختند و توصیه‌هایی اساسی به‌منظور «جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» ارائه فرمودند.

نگاهی به کلیدواژه‌های مهم پیام «گام دوم انقلاب»

این بیانیه از سویی حاوی نگاهی جمع‌بندی شده به تجربه چهل ساله انقلاب اسلامی است و از سویی مسئولیت مهمی را برای مخاطب اصلی آن جوانان در بر دارد. در بخش برکات بزرگ انقلاب اسلامی؛ یکی از ۷ برکات بزرگ انقلاب اسلامی موضوع علم و فناوری است.

به گونه‌ای که در این بخش «موتور پیشران کشور در عرصه علم و فناوری و ایجاد زیرساخت‌های حیاتی و اقتصادی و عمرانی» دومین برکت بزرگ انقلاب اسلامی برشمرده شده است.

«هزاران شرکت دانش‌بنیان، میلیون‌ها تحصیل‌کرده دانشگاهی یا در حال تحصیل، هزاران واحد دانشگاهی در سراسر کشور، ده‌ها طرح بزرگ از قبیل چرخه سوخت هسته‌ای، سلول‌های بنیادی، فناوری نانو، زیست فناوری و غیره با رتبه‌های نخستین در کل جهان، برجستگی محسوس در رشته‌های گوناگون مهندسی از جمله در صنایع دفاعی، درخشش در رشته‌های مهم و حساس پزشکی و جایگاه مرجعیت در آن و ده‌ها نمونه دیگر از پیشرفت، محصول آن روحیه و آن حضور و آن احساس جمعی است که انقلاب برای کشور به ارمغان آورد.

ایران پیش از انقلاب، در تولید علم و فناوری صفر بود، در صنعت به‌جز مونتاژ و در علم به‌جز ترجمه هنری نداشت.»

در گام دوم و سرفصل‌ها و توصیه‌های اساسی در پرتو امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده این بیانیه «علم و پژوهش» اولین سرفصل است و این موضوع نشان دهنده اهمیت روز افزون علم و فناوری در کلام رهبری است.

در بخش علم و پژوهش آمده است: «۱) علم و پژوهش: دانش، آشکارترین وسیله عزت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند و با وجود تهیدستی در بنیان‌های اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب‌مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. ما به سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد، توصیه نمی‌کنیم، اما مؤکداً به نیاز کشور به جوشاندن چشمه دانش در میان خود اصرار می‌ورزیم.

بحمدالله استعداد علم و تحقیق در ملت ما از متوسط جهان بالاتر است. اکنون نزدیک به دو دهه است که رستاخیز علمی در کشور آغاز شده و با سرعتی که برای ناظران جهانی غافلگیر کننده بود -یعنی یازده برابر شتاب رشد متوسط علم در جهان- به پیش رفته است.

دستاوردهای دانش و فناوری ما در این مدت که ما را به رتبه شانزدهم در میان بیش از دویست کشور جهان رسانید و مایه شگفتی ناظران جهانی شد و در برخی از رشته‌های حساس و نوپدید به رتبه‌های نخستین ارتقا داد، همه و همه در حالی اتفاق افتاده که کشور دچار تحریم مالی و تحریم علمی بوده است.

اما آنچه من می‌خواهم بگویم این است که این راه طی‌شده، با همه اهمیت اش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر. ما هنوز از قله‌های دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قله‌ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهم‌ترین رشته‌ها عبور کنیم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم؛ ما از صفر شروع کرده‌ایم.

اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدی دراین‌باره تذکر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید.

سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پا خیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما به شدت بیمناک است ناکام سازید.»

در همین بخش می‌توان به موضوعاتی از جمله جوشاندن چشمه دانش، رستاخیز علمی، احساس مسئولیت بیشتر، مطالبه جهاد در علم، لزوم فتح قله‌های دانش جهان، رفع عقب افتادگی در علم به عنوان مهمترین کلید واژه‌ها اشاره کرد.

اما در بخش‌های دیگر سرفصل‌ها و توصیه‌های اساسی بیانیه گام دوم انقلاب نیز می‌توان به کلیدواژه‌های علم و فناوری دست یافت.

در بخش سوم با عنوان «اقتصاد» نیز موضوعات «مولد شدن و دانش‌بنیان شدن اقتصاد» و «ورود یک مجموعه جوان و دانا و مؤمن و مسلط بر دانسته‌های اقتصادی» از مهمترین کلید واژه‌های این بخش محسوب می‌شوند.

پیشرفت علمی ایران از کلیدواژه‌های مهم در بیانات رهبری انقلاب است.

در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ۲۰ خرداد ۹۷: «پیشرفت های علمی کشور پیشرفت‌های واقعی است و آن‌طور که بعضی ادّعا می‌کنند، پیشرفت‌های حبابی نیست؛ ما در نانو پیشرفت کرده‌ایم، در سلول‌های بنیادی پیشرفت کرده‌ایم، در هسته‌ای پیشرفت کرده‌ایم، در زیست‌فناوری پیشرفت کرده‌ایم، در بخش‌های مختلفی از پزشکی پیشرفت کرده‌ایم، در بسیاری از بخش‌های گوناگون پیشرفت کرده‌ایم؛ این پیشرفت‌ها واقعی است و وجود دارد.»

در مراسم بیست و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) در ۱۴ خرداد ۹۷: «بسیاری از آرزوهای امام، بعد از رحلت امام تحقق پیدا کرد؛ خودباوری کشور، خودکفایی کشور، پیشرفت علمی و فنّاوری کشور، پیشرفت سیاسی کشور، توسعه صفحه نفوذ کشور و جمهوری اسلامی در منطقه‌ی وسیع غرب آسیا و شمال آفریقا؛ اینها چیزهایی بود که اتفاق افتاد و این پیروزی گفتمان امام و راه امام و روش امام بود.»

در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی در ۲۵ مهر ۹۷: «دیدگاه سوم، مسئله پیشرفت علمی کشور است. ما احتیاج داریم به اینکه از لحاظ علمی پیشرفت کنیم؛ این نیاز قطعی ما است. اگر از لحاظ علمی پیشرفت نکنیم، تهدید دشمنان تمدنی ما و دشمنان فرهنگی و سیاسی ما، تهدید دائمی خواهد بود؛ آن وقتی این تهدید متوقف می‌شود یا خطرش کم می‌شود که ما از لحاظ علمی پیشرفت کنیم. بنده بارها روی این مسئله تکیه کرده‌ام. الان قریب بیست سال است روی این تکیه می‌کنم و بارها هم این حدیث شریف را خوانده‌ام که «العلم سلطان»؛ علم، قدرت است.».

در دیدار شرکت‌کنندگان در کنگره «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی» در ۲۲ اردیبهشت ۹۷: «ما گفتیم باید مرزهای علم و دانش را درنوردیم و از مرزهای دانش جهانی باید جلوتر برویم؛ باید حرکت کنیم و این کار را ان‌شاءالله خواهیم کرد و جمهوری اسلامی خواهد کرد، [البتّه] برخلاف غرب؛ سنت غربی‌ها امساک است یعنی آنچه را که دارند، آنچه را که بهترین یافته‌های علمی آنها است، این را به کسی غیر از خودشان نمی‌دهند. بله، آنچه را که از استفاده از آنها مدت‌ها گذشته است، آن را چرا، منتقل می‌کنند اما پیشرفت‌های برجسته علمی خودشان را منتقل نمی‌کنند؛ ما برخلاف سنّت آنها، گفتیم هرچه را که ما به دست آوردیم، آماده هستیم به برادران مسلمان خودمان در کشورهای اسلامی منتقل کنیم؛ در همه زمینه‌ها.»

نقشه جامع علمی کشور نیز از دیگر موضوعاتی است که در بیانات رهبر معظم انقلاب مرتب بیان شده است.

در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ۲۰ خرداد ۹۷: «بخشی از نقشه جامع علمی تحقق پیدا کرده، اما همه آن تحقق پیدا نکرده. یکی از مشکلات که من اتفاقاً در گذشته هم در همین جلسه مطرح کردم، این است که خیلی از بدنه دانشگاهی ما نقشه جامع علمی کشور را نخوانده‌اند و اصلاً اطلاع ندارند. این همه روی نقشه جامع علمی کشور کار شده، این همه دانشمند، متخصص، کارشناس علمی و دانشگاهی روی آن کار کرده‌اند و یک چیز جامع و خوبی پدید آمده، تولید شده؛ خب این نقشه‌ی جامع باید در دانشگاه تحقّق پیدا کند.

چه کسی باید آن را تحقق بدهد؟ همین بدنه دانشگاهی کشورند دیگر؛ خود اساتیدند؛ اینها بایستی این نقشه جامع را بخوانند، ببینند، بدانند که چیست، چه خواسته شده در این نقشه جامع علمی و جلسات بحث برای عملیاتی کردن بین استادان و دانشجویان مقاطع تکمیلی بایستی برگزار بشود و ردّ پای آن در محیط‌های آموزش، در آموزش کشور و پژوهش کشور دیده بشود.»

تولید علم نیز در دیدارها به عنوان کلیدواژه اصلی کلام رهبر معظم انقلاب عنوان شده است.

در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی در ۲۵ مهر ۹۷: «توجه کنید که ما تقریباً یک درصد جمعیت جهانیم -جمعیت کشور ما تقریباً یک درصد جمعیت جهان است؛ پس بنابراین سهم ما از تلاش‌های مشترک بشری باید لااقل یک درصد باشد. تولید علم در آخر دوران پهلوی -یعنی آخر این دویست سال که منتهی می‌شود به ۱۳۵۷ که انقلاب مبارک اسلامی به وجود آمده- عبارت است از یک دهم درصد؛ در کشور ما تولید علم در سال ۵۷ که سال انقلاب است، عبارت است از یک دهم درصد؛

ببینید چقدر ما عقب بوده‌ایم! این به‌خاطر بی‌کفایتی حکمرانان بوده؛ دلیل دیگری ندارد. حکمرانان بی‌کفایت، دنیاطلب، مادی، وابسته، بی‌عرضه؛ تکبر می‌فروختند، تبختر نشان می‌دادند امّا تا کمر در مقابل بیگانه خم می‌شدند و به فکر مصالح ملت شأن هم نبودند؛ این وضع کشور ما [بود]. حالا [این] آمارهای تلخ [بوده]؛ البته به فضل الهی، امروز ما بیش از سهم خودمان در دنیا تولید علم داریم، یعنی تقریباً حدود دو برابر سهم خودمان. یعنی ما ۱ درصد باید سهم تولید علم داشته باشیم، الان تقریباً ۲ درصد است؛ ۱.۹ درصد تولید علم داریم که خب چیز خوبی است. البتّه قانع نیستیم، بیشتر از این باید سهم داشته باشیم، امّا سهم ما این است».

در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ۲۰ خرداد ۹۷: «یکی از مصداق‌های روشن این است که ما رویکرد مصرف‌کنندگی علم را تبدیل کنیم به رویکرد تولید علم. تا کی باید ما بنشینیم مصرف‌کننده علم دیگران باشیم؟ بنده با یاد گرفتن علم از دیگران هیچ مخالف نیستم؛ این را بارها گفته‌ام و همه هم می‌دانند؛ گفتم ما ننگمان نمی‌کند که از آن کسی که دارای علم است یاد بگیریم و شاگردی کنیم؛ بنابراین بایستی تولید علم بکنیم.»

کشف علوم جدید نیز از دیگر کلیدواژه اصلی کلام رهبر معظم انقلاب است.

در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی در ۲۵ مهر ۹۷: «دیدگاه چهارم، جلو بردن مرزهای دانش. امروز دانش در سطح بشری -نه در سطح کشور- در یک مرزهای مشخّصی قرار دارد؛ خب، ما سهم ایفا کنیم در شکستن این مرزها و جلو رفتن، مرزها را گسترده کردن. در این مورد سهم ما در این قرون اخیر بسیار کم بوده؛ می‌توانیم سهم داشته باشیم...... ما باید مرز اکتشاف و دانش را توسعه بدهیم؛ پس نخبه را از این نظر هم نگاه می‌کنیم. ببینید! [اینکه] من برای نخبه ارزش قائلم، احترام قائلم، با توجّه به این نگاه‌ها است. نخبه ما، هم در وضع زندگی، هم در وضع برنامه‌ریزی، هم در وضع پیشرفت کشور، هم در وضع پیشرفت بشریّت می‌تواند اثرگذار باشد.»

در دیدار مسئولان و محققان ستاد توسعه علوم شناختی در ۳ بهمن ۹۷: «این دانش‌هایی که بشر کشف می‌کند -حالا امروز علوم شناختی، که اینها جزو کشفیات جدید بشر است؛ یک روزی مثلاً هفتاد هشتاد سال پیش، صد سال پیش، علوم مربوط به اتم و کارکردهای اتم و امثال اینها- هر کدام از اینها یک دریچه‌ای است که به روی انسان باز می‌شود تا عالم وجود را و هستی را که صنع الهی است بیشتر بشناسد؛ این یک فتوح الهی است؛ اینها فتوحات الهیّه است؛ ما بایستی از این فتوح الهی استقبال کنیم، استفاده کنیم.»

نگاهی به توجه به علم و فناوری در بیانات رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد که به طور تقریبی در تمامی بیانات معظم له در طول سال ۹۷ به این موضوع توجه شده است.

اول فروردین ۹۷ در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی: «اما در مورد کارکردهای مسئولان کشور؛ کارنامه در باب عملکرد اجرایی مسئولان. در باب علم و فناوری، کارکردها بسیار خوب است.»

۱۹ اردیبهشت ۹۷ در دانشگاه فرهنگیان: «یک نکته دیگر، مسئله علم نافع است. علم نافع، آن [علمی] است که ما را به اهدافمان نزدیک کند، حرکت ما را آسان کند، ما را پیش ببرد؛ آن چیزهایی که در ما روحیه حرکت ایجاد می‌کند، ما را شکوفا می‌کند، ظرفیت‌های ما را به فعلیت می‌رساند، اینها علم نافع است.»

۷ خرداد ۹۷ در دیدار جمعی از دانشجویان: «انقلاب متوقّف نمی‌شود. یک صیرورتی وجود دارد؛ این صیرورت دائمی، به تدریج آن آرزوهای بزرگ را، آن ارزش‌های والا را، آن آرمان‌ها را در جامعه تحقق می بخشد. پیشرفت مادی و تمدنی به برکت علم و فناوری؛ این هم یکی از آرمان‌ها است. یعنی کشور از عقب‌ماندگی باید نجات پیدا کند.»

۹ تیر ۹۷ در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین (علیه‌السلام): «اقتدار این است که یک ملتی از درون بجوشد؛ هم علم را، هم نظامیگری را، هم سازندگی را، هم پیشرفت را، هم عزت بین‌المللی را برای خود کسب کند. اینها مؤلّفه‌های اقتدار ملّت ایران است.»

۲ مهر ۹۷ در دیدار مدال‌آوران کاروان ورزشی ایران در بازی‌های آسیایی اندونزی: «جبهه استکبار جهانی، از هر پیروزی‌ای که ما به دست بیاوریم، عصبانی و خشمگین می‌شود -چه پیروزی در میدان ورزش، چه در میدان جنگ، چه در میدان علم- در هر میدانی ما پیروز می شویم، آنها عصبانی می‌شوند»

۱۲ مهر ۹۷ در همایش ده‌ها هزار نفری «خدمت بسیجیان» در ورزشگاه آزادی: «در جهاد علمی از حول و حوش آغاز دهه ۸۰، جوان‌ها بودند که در دانشگاه‌های مختلف، در پژوهشگاه‌های مختلف، به ندای مطالبه پیشرفت علمی لبیک گفتند و راه علم و فناوری را به‌صورت جهشی در کشور باز کردند».