ملتى که ۱۵ خرداد، روز خون و ۱۷ شهریور، روز نوید پیروزى خون و جمعه سیاه روزى که رژیم را با افتخار و پیروزى پشت سر گذاشته است، از این محاصرات اقتصادى و نظامى باک ندارد. آنان باک دارند که اقتصاد را زیربنا و شکم را قبله گاه و دنیا را مقصد و مقصود مى‏ دانند .دشمنان ما گمان مى‏کردند با توطئه‏ هاى فرسایشى مى‏توانند نهضت اسلامى و انقلاب شکوهمند این ملت شهید پرور را به سردى و سستى سوق دهند، غافل از آنکه قیامى که براى خدا است و نهضتى که براساس معنویت و عقیده است، عقب نشینى نخواهد کرد.
در مورد این حادثه بزرگ، فرمایشات رهبر بزرگ انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام مقدس و الهی جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) 

الف) فاجعه ۱۷ شهریور(جمعه خونین)

۱- تسلیت و تبریک به عنوان نایب امام زمان(عج):

- من به نیابت حضرت ولى عصر امام زمان به همه مسلمانان جهان مصیبت چهارم شوال سال ۹۸ هـ . ق (۱۷ شهریور) را خاصه به خانواده‏هاى داغدار تسلیت مى‏ گویم، و در عین حال تبریک.

- من این استقامت را و این فیض شهادت را که خداوند متعال نصیب فرزندانم فرمود، به پدران و مادران و همه بستگانشان تبریک مى‏گویم.

۲- اعلام و اظهار همدردی با ملت:

- خدا شاهد است مصطفاى من تنها آن نبود که سالش نزدیک است، بلکه همه به خاک و خون کشیده‏هاى حادثه شوال، مصطفاهاى من بوده‏ اند.

۳- آرزوی شهادت داشتن:

-چنین کشته شدنى که افتخار دارد، بزرگترین آرزوى من است و شاید نزدیک باشد.

۴- امیدواری و امیددادن:

- اما فرج و پیروزى حق بر باطل، از آن نزدیکتر است. (صحیفه امام، ج‏۳، ص: ۴۶۲و۴۶۳)

ب) هفتمین روز کشتار وحشیانه ۱۷ شهریور

۵- تشریح وضعیت کشور یک هفته پس از فاجعه:

- اکنون که یک هفته از کشتار فجیع گروه اول مقتولین مظلوم ما مى‏گذرد،
- اکنون که یک هفته تمام است ملت معظم ایران در زیر چکمه دژخیمان و رگبار مسلسل و توپ و تانک دست و پا مى‏ زند،
- اکنون که شاه دست از آستین فضاى باز سیاسى درآورده و به دروکردن نهال جوانان رشید و شجاع ما پرداخته است،
- اکنون که با نفسهاى آخر، حکومت فاشیستى نفسهاى ملت را در سینه خفه کرده،
- اکنون که گورستانها از قبور شریف فرزندان اسلام و قرآن پر گردیده،
- اکنون که دژخیمان شاه به عربده و پایکوبى در مرگ عزیزان ما به شادى نشسته ‏اند،
- اکنون که شاه مى‏خواهد ایران را به ویرانه و قبرستان تبدیل کند.
- اکنون که عمال از خدا بی خبر شاه در مجلس گرد هم جمع شده و با صحنه سازیهاى مبتذل و اغفال کننده مى‏ خواهند مجرم اصلى را تبرئه و گناه بزرگ و خیانت عظیم را به دیگران که آلت فعلى بیش نیستند، نسبت داده و خود را «مقرب الخاقان» قرار دهند،
- اکنون که تمام خیانتکاران خارج و داخل پشتیبانى از جنایات شاه مى‏کنند،
- اکنون که از چهره‏هاى کریه آزادیخواهى و طرفدارى از حقوق بشر پرده برداشته شده،

۶- تکلیف ملت برای پاسداشت خون شهدا و ادامه قدرتمندتر نهضت:

- ملت مظلوم و بزرگ ایران باید اعتصاب نموده در عزا بنشینند و رسماً روز پنجشنبه یازدهم شوال را روز عزا قرار دهند.

۷- القای امید به آینده:

- ما به دنبال فداکاریها و عزاى سراسرى، منتظر شادیها هستیم.

- شما شاهد استقلال و آزادى- به خواست خدا- خواهید بود.

- عزیزان من مطمئن باشید که پیروز هستید و در پیشگاه خداى متعال روسفید.

۸- تبدیل تهدیدها به فرصت:

- شما با پایمردى خود دشمن را چنان از میدان بیرون کردید که مجبور به اعلام حکومت نظامى در اکثر شهرستانها و در تهران، مرکز و پایگاه شیرمردان و شیرزنان شد، و خود را در جوامع بشرى رسوا و خدعه را با دست خود نقش بر آب کرد.

۹- مشابه-سازی قیام با قیام امیرالمؤمنین(ع):

- قیام شما در مقابل دیکتاتور اصلى که تمام شعائر ملى و مذهبى را زیر پا گذاشته، چون قیام امیرالمؤمنین در مقابل معاویه مى‏باشد که عملى بیش از اعمال آن دیکتاتور مرتکب نشده بود. على در مقابل ستمکارى بود که با امامت جمعه و جماعت و تشبث به اسلام، خون مردمان را مى‏مکید؛ قیام در مقابل ظلم و ظالم بود و چندین هزار فدایى داد که عمار یاسر یکى از آنها بود.

- شما هم در مقابل دیکتاتور عصر که با اسم اسلام و تشبث به قرآن خون ملت را مى‏مکد، در صورتى که تعداد کشتگان ما به تعداد کشتگان «صفین» باز نرسیده(مورخین، تعداد شهداى صفین را از هفتاد هزار تا صد و ده هزار نفر نوشته‏اند.)؛ (صحیفه امام، ج‏۳، ص: ۴۶۵و۴۶۴)

ج) چهلم شهداى ۱۷ شهریور

۱۰- تشریح وضعیت کشور چهل روز پس از آن فاجعه:

- اکنون که چهلم عزیزان تهران به دنبال «چهلم» ها فرا رسیده، و با استقرار حکومت سرنیزه و پلیس در انتظار «چهلم» هایى باید باشیم،
- اکنون که سایه شوم حکومت نظامى و نظام سیاه شاهنشاهى روزگار ملت محروم ما را به تباهى کشانده است،
-اکنون که دست ابرقدرتهاى ستمگر براى چپاول مخازن غنى ما بر ضد اراده مصمم ملت از آستین دژخیمان شاه بیرون آمده و عزیزان اسلام را به خاک و خون مى‏کشد،

۱۱- معرفی اربابان و حامیان شاه:

- اکنون که نمودهاى «دروازه تمدن بزرگ» به دست پایه گذاران حقوق بشر، یکى پس از دیگرى برروى نعشهاى جوانان برومند ما رخ مى‏نماید،
- اکنون که به ادعاى کارتر، ملت به آزادى و استقلال شاهانه نایل شده است، کشور بى‏پناه ما عزادار و ملت مظلوم ما سوگمندند.
- در منطق کارتر، این جنایتها و اختناقها و وحشیگریهاى شاه کوشش در راه استقرار اصول دموکراسى و موضع گیریهاى مترقیانه نسبت به مسائل اجتماعى است. او مردم آگاه ایران‏ را متهم مى‏کند که با آزادى که شاه مى‏ خواهد بدهد مخالفند، و تمام اعتصابات و اعتراضات سراسر ایران براى گریز از آزادى است! لکن باید بداند که این فریبکاری ها دیگر ارزش خود را از دست داده است و همه جوامع شاه را شناخته‏اند.

۱۲- تکلیف ملت:

ما در غرب و شما در شرق به عزاى عمومى مى‏ نشینیم،
تا دست جنایتکار ابرقدرتهاى نفتخوار در کشور نفت خیز ما باز است درهاى سعادت و آزادى و استقلال بسته است.

۱۳- برنامه ادامه نهضت:

- عزیزان من! همت کنید و زنجیرهاى اسارت را پاره کنید و مهره‏هاى خیانتکار را یکى پس از دیگرى از صحنه خارج کنید، و دست مهره دارهاى سودجو را از کشورهاى اسلامى قطع کنید.

۱۴- ارائه آدرس دقیق و هدایت امت:

- سعادت و آزادى و استقلال، پشت سد مهره‏هاى داخلى و مهره دارها است، سدها را ویران کنید و صفها را درهم شکنید و کشور را نجات دهید.

۱۵- برجسته کردن نقاط قوت و شورآفرین قیام ملت:

- ملت بزرگ ایران! تاریخ ایران، بلکه تاریخ جهان، نهضتى چون نهضت شما به یاد ندارد و قیام همگانى چون قیام شما آزادگان را پشت سر نگذاشته است.

- امروز نونهالان هفت- هشت ساله دبستانهاى ما فدایى مى‏ دهند و در راه اسلام عزیز و کشور، خون نثار مى‏ کنند. شما در چه تاریخى چنین دیده اید؟

- امروز زنهاى شیردل، طفل خود را در آغوش کشیده و به میدان مسلسل و تانک دژخیمان رژیم مى‏ روند. در کدام تاریخ چنین مردانگى و فداکارى از زنان ثبت شده است؟

- امروز غریو «مرگ بر شاه» از دل طفل دبستانى تا پیران بیمارستانى مجال را بر رژیم منحط پهلوى چنان تنگ نموده و اعصاب شاه را آن سان خرد کرده که دست از پا نشناخته و تسکین خاطر خود را با خون کودکان و جوانان ما بیمه مى ‏کند.

۱۶- قیام ملت ایران در امتداد قیام اولیای الهی در طول تاریخ:

– خواهران و برادران عزیز! صبور باشید و سستى و ضعف از خود نشان ندهید؛ راه شما راه خدا و اولیاى خدا است. خون شما در راهى مى‏ریزد که خون پیغمبران و امامان و اصحاب صلاحیتدار آنان ریخته شد. شما به آنان مى‏ پیوندید و این نه تنها غم ندارد، که شادى آور است.

۱۷- حفظ و تقویت وحدت ملی:

- صفهاى خود را محکم کنید و اراده‏ها را مصمم و وحدت کلمه را حفظ نمایید؛
- عزیزان من! از اختلاف که الهام ابلیس است اجتناب نمایید و به هم پیوسته در راه هدف که سرنگون شدن رژیم فاسد پهلوى و قطع ایادى اجانب از مقدرات و مخازن کشور است، نهضت مقدس را ادامه دهید و در راه پیشرفت مقاصد اسلامى خود از هیچ‏ عاملى نهراسید که این جنبش بزرگ را هیچ قدرتى نمى‏تواند متوقف کند.

۱۸- ایجاد تفرقه در صفوف دشمنان و بیرون کشیدن افراد سالم از جبهه عناصر فاسد و جنایتکار:

- با همه جناحهاى مسلمان؛ خصوصاً ارتشیها ائتلاف کنید، و سلام گرم مرا به آنان برسانید، و بگویید اینان که با مسلسل شما و یا اجانب کشته مى‏شوند برادران و خواهران شما هستند. براى ارضاى شهوات شاه، خود را پیش خالق و خلق رسوا نکنید و در آغوش ملت بیایید آغوش ما براى شما باز است.

۱۹- ترسیم افق روشن و امیدبخش انقلاب:

- شما بحقید و دست خداوند تعالى با شما است، و خدا خواسته است که مستضعفین پیشوایى را به دست گرفته، خود وارث مقدرات و مخازن خود باشند.

۲۰- اعلام آمادگی برای فداکاری و تحمل رنج و مشقت همپای ملت:

- در نهضت اسلامى و خدمت به مردم مسلمان، مکان یا رنج در مکان مطرح نیست؛ آنچه مطرح است ملت است؛ صداى وجدان است.
– من هر چه بکنم و بر سر من هر چه بیاید در مقابل شمایى که خون در راه آزادى و اسلام داده اید خجلم.
- آنچه مرا در این مکان رنج و دردآور دلخوش مى‏کند خدمت به شما است.
- من در غم خانواده‏هاى افتخار آفرین سراسر ایران خود را شریک مى‏دانم و یاد کودکان دبستانى ایران که اخیراً به دست شاه جبار کشته شده‏اند قلبم را مى‏فشارد.

۲۱- همچنان ملت باید عزادار این فاجعه باشد:

- چهلم تهران را روز عزاى عمومى اعلام کرده و خود نیز عزادارم.

۲۲- دعا همراه با نشان دادن فرجام قیام:

- از خداوند تعالى ادامه نهضت را تا حصول مقاصد اسلامى خواستارم. (صحیفه امام، ج‏۳، ص: ۵۱۳ و ۵۱۲)

د) اولین سالگرد فاجعه خونین ۱۷ شهریور

۲۳- هفده شهریور، از ایام الله است:

- ۱۷شهریور هم، که امروز ما اینجا مجتمع هستیم، آن ۱۷ شهریور سال گذشته «منْ ایّام اللّه» آن هم از ایام خدایى بود که یک ملت، زن و مردش، جوان و غیر جوانش، بایستند و خون بدهند براى احقاق حق. این روز خداست. ۱۷ شهریور «منْ ایام اللّه» است، باید متذکر باشید. باید یادآورى کنید این «ایّام اللّه» را. چنانچه کردید، از یاد نباید برود این «ایّام اللّه» براى اینکه این ایام‏اند که آدم سازند. این ایّام است که جوانهاى ما را از عشرتکده‏ها بیرون مى‏آورد به میدان جنگ مى‏برد. این ایّام الهى هست که ملت ما را بیدار مى‏کند، و بیدار کرد. امر مى کند: ذکّرْهمْ بایّام اللّه؛ «ایّام اللّه» را در ذکر مردم وارد کن. یادتان نرود این ایام بزرگى که بر ملت ما گذشت، و «ایّام اللّه» بود؛ مثل «۱۵ خرداد»؛ مثل «۱۷ شهریور».

۲۴- ایام الله را باید بزرگ داشت و فراموش نکرد:

- یادتان نرود که ما یک ۱۷ شهریور داشتیم. ۱۷ شهریور از «ایّام اللّه» است. و باید یادمان نرود این را. آن قدر شهید دادیم و آن قدر خون دادیم ما آن روز و در مقابل اجانب و در مقابل وابستگان به اجانب. قیام کردند ملت ما و خونشان ریخته شد، لکن پیروز شدیم. مبدأ پیروزى و همه روزهایى که نمى‏ توانیم ما بشمریم. این روزهایى که آنها با کمال شقاوت حمله مى‏ کردند و شما با کمال شجاعت زن و مردتان مى‏ ایستادید در مقابلشان. یک کسى که براى من نقل کرد گفت من خودم دیدم که یک بچه ده دوازده ساله- یک همچو چیزى- سوار موتورسیکلت بود و رفت طرف تانک! تانک هم او را زیر گرفت از بین برد. اما یک همچو روحیه پیدا شده بود که بچه دوازده ساله هم حمله به تانک مى کند، با دست خالى و هیچى.

۲۵- همه شاهان و سلسله های شاهنشاهی، فاسد بوده اند:

- شماها هم با دست خالى یک [شاهنشاهى‏] ۲۵۰۰ ساله‏ و یک جنایتکاران ۲۵۰۰ ساله را که اگر مطالعه بکند کسى تاریخ را، در اینها شاید یک نفر هم پیدا نشود که جنایتکار نباشد، منتها کم و زیاد داشتند.

- آنها هم که به آنها «جنّت مکان» (آنکه جایگاهش، بهشت است) مى‏گویند آنها هم جنایتکار بودند! آنها هم. پسر برومند خودش را کور کرد، (شاه عباس اول صفوى) براى اینکه مبادا یک وقتى قدرت نمایى بکند! آنها هم آن طور بودند.

۲۶- نباید جنایتکار اصلی فراموش شود و سراغ عناصر مادون او برویم:

- لکن جنایت اصیل، آن کسى که اصیل در جنایت بود، این پسر بود. پدر به این اصالت نبود! براى این [که‏] هم ارث برده بود، و هم خودش بود!
- آن که اصیل بود در جنایت،
- آن که همه چیز ما را به اسم «تمدن بزرگ» عقب نگه داشت،
- آن که اسلام عزیز ما را با اسم اسلام مى‏خواست محو بکند،
- آن که مفاخر ما را از بین مى‏خواست ببرد،
- تاریخ بزرگ ما را مى‏خواست به هم بزند،
- که از همه اصالتش بیشتر در جنایت بود،
- این شخصى بود که حالا معلوم نیست کجاها دارد سرگردان مى‏ گردد . (صحیفه امام، ج‏۹، صص: ۴۷۲ -۴۶۰)

هـ) دومین سالگرد فاجعه خونین ۱۷ شهریور

۲۷- ایام الله را بزرگ بدارید:

- هفده شهریور ۵۷ از ایام اللّه است که ملت شریف ایران، یاد آن را زنده نگه مى‏دارد.

۲۸- قیام برای خدا، سستی و عقب نشینی ندارد:

- دشمنان ما گمان مى‏کردند با توطئه‏ هاى فرسایشى مى‏توانند نهضت اسلامى و انقلاب شکوهمند این ملت شهید پرور را به سردى و سستى سوق دهند، غافل از آنکه قیامى که براى خدا است و نهضتى که براساس معنویت و عقیده است، عقب نشینى نخواهد کرد.

۲۹- ملتى که شهادت براى او سعادت است پیروز است:

- ملت ما اکنون به شهادت و فداکارى خو گرفته است و از هیچ دشمنى و هیچ قدرتى و هیچ توطئه ‏اى هراس ندارد. هراس آن دارد که شهادت، مکتب او نیست .
- ملتى که تازه عروس و تازه دامادش براى شهادت داوطلبند و خود را براى هر پیشامدى در راه خدا مهیا کرده‏اند از چه مى‏ ترسند؟
- ملتى که شهادت براى او سعادت است پیروز است.
- ملتى که خود و همه چیز خود را براى اسلام مى‏ خواهد، پیروزمند است.
- ما در کشته شدن و کشتن پیروزیم.

۳۰- مراقب توطئه تفرقه افکنان به اسم اسلام باشید:

- دشمنان ملتهاى مستضعف و پیروان قدرتمندان ستمگر که براى ایجاد تفرقه بین مسلمین، شیاطین خود را فرا خوانده‏اند، وقتى به خطاى خود واقف مى‏شوند که توده‏هاى میلیونى مسلمین بر اساس تعالیم عالیه اسلام آنان را مفتضحانه سرکوب کنند و دست آنان را از توطئه‏هاى خائنانه قطع نمایند. بگذار این‏ تفاله ‏هاى تاریخ به اسم اسلام بر ضد اسلام قیام کنند و به اسم قرآن کریم به قرآن خیانت نمایند و این تازگى ندارد .

۳۱- سلاح معنوی و مزیت منحصر به فرد ملت مسلمان:

- ملت عزیز ما آن روز که جز مشت خالى و خون پاک هیچ نداشت، بر قدرت هاى عظیم شیطانى با فریاد «اللّه اکبر» غلبه کرد؛

۳۲- اهداف معنوی ملت، ضامن پیروزی آنهاست:

- ملتى که ۱۵ خرداد، روز خون و ۱۷ شهریور، روز نوید پیروزى خون و جمعه سیاه روزى که رژیم را با افتخار و پیروزى پشت سر گذاشته است، از این محاصرات اقتصادى و نظامى باک ندارد. آنان باک دارند که اقتصاد را زیربنا و شکم را قبله گاه و دنیا را مقصد و مقصود مى‏ دانند . (صحیفه امام، ج‏۱۳، صص:۱۸۸-۱۸۶)
در بررسی و درس آموزی از این حادثه بزرگ، ابتدا مقایسه ای با قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ملت ایران خواهیم داشت. آنگاه نکات راهبردی قیام ۱۷ شهریور برای ملت های درگیر نهضت بیداری اسلامی نیز استخراج و به صورت فهرست، ارائه می شود:

۱) مقایسه فاجعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ با ۱۵ خرداد ۱۳۴۲:

حضرت امام خمینی(ره) در خصوص نهضت خونین ۱۵ خرداد می فرمایند: از آن «یوم اللّه» ها ۱۵ خرداد بود. ۱۵ خرداد هم از «ایام اللّه» بود که یک ملت ایستاد در مقابل یک قدرت و کارى کرد که پنج ماه تقریباً حکومت نظامى شد. منتها قدرت نداشت ملت؛ باز اجتماع درست نشده بود، بیدار نشده بودند، شکست خوردند. نه شکست؛ به حسب ظاهر؛ و الّا از همانجا مبدأ پیروزى ملت است. … یادتان نرود که ما یک ۱۵ خرداد داشتیم، ۱۵ خرداد مبدأ نهضت اسلامى ایران است. (۱۷/۶/۱۳۵۸)

 وضعیت:

- آمار شهدا در هر دو قیام، خیلی زیاد و تقریبا نزدیک به هم بود.
- محل وقوع هر دو حادثه، در تهران و مرکزیت کشور بود.
- اما سرکوب وحشیانه قیام ۱۵ خرداد، پیروزی انقلاب اسلامی را ۱۵ سال عقب انداخت و موجب تبعید حضرت امام خمینی(ره) شد.
- ولی ۱۷ شهریور، پیروزی انقلاب اسلامی را تسریع کرد و ۵ ماه بعد، با اولین نشانه های پیروزی نهایی ملت، امام از تبعید ۱۵ ساله برگشتند.

 دلایل:

۱- فراگیرنشدن نفرت از سلطنت و اربابان آن
۲- فراگیر نشدن نهضت اسلامی در جامعه
۳- معرفی نشدن کامل امام و رهبری نهضت در سطح کشور
۴- نداشتن شبکه یاران، اصحاب و کارگزاران همراه و پیرو رهبری
۵- نبود نظریه منسجم در مورد حکومت اسلامی برای جایگزینی حکومت طاغوت
* تبیین نظریه ولایت فقیه و تدریس آن در دوران تبعید در حوزه نجف اشرف و سپس چاپ و نشر کتاب آن و نظریه پردازی در آن خصوص، که دورنمای محسوس و ملموسی از حکومت بدیل طاغوت را برای مردم و بویژه نخبگان مورد وثوق جامعه ارائه کرد، این خلأ را به خوبی جبران نمود.

۲) درس های ۱۷ شهریور برای کشورها و ملت های درگیر در نهضت بیداری اسلامی:

علاوه بر نکات قسمت قبل، برخی از ویژگی های برجسته قیام ۱۷ شهریور که به پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ منتهی شد، ذیلاً مورد اشاره قرار می گیرند:

۱) وجود رهبری واحد، دوراندیش و با پایگاه مردمی قوی
۲) اعتماد متقابل مردم و رهبری در حدّ اعلا
۳) برخورد صادقانه و شفاف رهبری با مردم
۴) رهبری، تجلی تمام عیار خواست و اراده مردم بود و حرف دل مردم را می زد.
۵) برقرار بودن رابطه مردم و رهبری نهضت و تقویت مستمر آن
۶) اصرار بر حضور مستمر مردم در صحنه همراه با هوشیاری، بصیرت و آگاهی و احساس تکلیف
۷) مردمی کردن انقلاب و سپردن واقعی کار به دست خود مردم و تعیین کننده بودن نظر و خواست و اراده آنان؛ ولی با هدایت مستقیم و مؤثر رهبری
۸) آماده کردن تدریجی مردم برای قیام و انقلاب با انجام کارهای فرهنگی و آموزش های اعتقادی و سیاسی مستمر
۹) تمرکز بر همراه بودن مردم بیدار و برانگیخته و نه فقط حزب و تشکل حزبی
۱۰) جلوگیری کردن از قطب بندی جامعه و تلاش برای حفظ وحدت و انسجام ملی: دشمن واحد؛ هدف واحد؛ مسیر واحد؛ رهبر واحد!
۱۱) پرهیز از التقاطی فکر و عمل کردن و تکیه بر اسلام ناب محمدی(ص)
۱۲) مسجدمحورکردن نهضت و بدینوسیله بیمه کردن آن و جلوگیری از انحرافات آینده
۱۳) محوریت رهبری دینی و روحانیت در همه کشور و عدم اعتماد به افراد بدون ریشه مذهبی و پیشینه انقلابی از جمله تکنوکراتها و غربزده ها و …
۱۴) معامله نکردن با دشمن و اربابان خارجی آنها
۱۵) عدم اعتماد به دشمن و کوتاه نیامدن از اصول و شعارهای انقلاب برای خوش¬آمدن غربی¬ها و … : و لاترْکنوا إلى الّذین ظلموا فتمسّکم النّار و ما لکمْ منْ دون اللّه منْ أوْلیاء ثمّ لاتنْصرون (هود: ۱۱۳)
۱۶) …


منبع :پایگاه تحلیلی خبری محصل نیوز