__________________________________________

شرح دعا در کلام مرحوم آیة الله مجتهدی تهرانی:

 اللّهمّ حبّبْ إلیّ فیه الْإحْسان

خدایا کاری کن که خوبی‌ها را دوست داشته باشم و از بدی‌ها بدم بیاید و عبادت و انجام هر کار خوبی نزد من محبوب باشد. این دعای خیلی خوبی است که انسان طوری باشد از کار خوب لذت برد. اگر خواستیم کار خوبی انجام بدهیم مخفیانه انجام دهیم و قصد قربت داشته باشیم.

طوری زندگی کنیم که آبروی کسی را نریزیم. در احسان، اهل ریاکاری نباشیم. که اگر این‌گونه بودیم در قیامت برای ما اجر و پاداشی نیست.

اجناس خوب و اعلا صدقه بدهیم

جنس خوب صدقه بدهیم؛ اگر متمکن هستیم جنس اعلا را برای صدقه و خیرات کنار بگذاریم.

بهترین خوبی‌ها این است که آدمی به فامیل فقیر کمک کند، بعضی‌ها به فامیل کمک نمی‌کنند.

حتی مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (ره) احتیاط می‌کردند و می‌گفتند: اگر در شهرتان مستحق وجود دارد؛ اشکال دارد که فطریه را به شهرهای دیگر بفرستید.

در حدیث وارد شده است: «خیرکم من اطعم الطعام» [کافی ج: ۴ ص: ۵۰] بهترین شماها کسانی هستند که اطعام طعام می‌کنند؛ غذا درست می‌کند و به دیگران اطعام می‌دهد.

احسان و نیکوکاری

همان طور که در آیات و روایات موجود می‌باشد هر عمل نیکویی را که انسان انجام می‌دهد از آن به احسان و نیکوکاری تعبیر می‌گردد که دو قسم دارد:

(۱) احسان در راه رضای خدا

(۲) احسان برای ریا و جلب توجه مردم

احسان برای رضای خدا

اگر انسانی عمل نیکی را انجام دهد و هدفش از انجام آن عمل فقط جلب رضایت خداوند قادر و متعال باشد آنگاه است که می‌گوئیم آن عمل نیک، احسان برای رضای خداوند بوده است.

انفاق، نوعی احسان

خداوند (عزوجل) در قرآن می‌فرماید: ' و أنْفقوا فی سبیل اللّه و لا تلْقوا بأیْدیکمْ إلی التّهْلکة و أحْسنوا إنّ اللّه یحبّ الْمحْسنین ' (سورة بقره، آیة ۱۹۵.) یعنی ' و در راه خدا انفاق کنید و با دستانتان خودتان را به هلاکت نیندازید و احسان و نیکوکاری کنید که همانا خداوند نیکوکاران را دوست دارد.'

این آیه نشان دهنده آن است که انفاق عمل نیکویی است که انسان را از هلاکت نجات بخشد و این در صورتی است که این احسان جز ' ومثل الّذین ینفقون أمْوالهم ابْتغاء مرْضات اللّه ' (بقره، ۲۶۵) باشد. که آنگاه است که خداوند در قرآن می‌فرماید: ' بلی من أسلم وجهه للّه و هو محسنٌ فله أجره عند ربّه و لاخوفٌ علیهم و لا هم یحزنون ' (بقره ،۱۱۲) یعنی ' آری، کسی که تسلیم حکم خداوند گردید و نیکوکار گشت پس (مسلم است که) اجرش نزد خداوند بزرگ خواهد بود و او را هیچ خوف و اندیشه و هیچ حزن و اندوهی (در دنیا و آخرت) نخواهد بود.'

احسان برای ریا و جلب توجه مردم

اگر انسانی عمل نیکی را که در ظاهر خداپسندانه است انجام دهد و هدفش جلب توجه مردم باشد، آنگاه است که؛

اولاً: در انجام آن عمل نیک برای خداوند شریک قائل شده است.

ثانیاً: عمل او ریا بوده و هیچ اجر و پاداش از طرف خداوند برای آن عمل نمی‌باشد چرا که این‌گونه افراد از یاران و هم قرینان شیطانند، که اگر در این مورد نیز انفاق را در نظر بگیریم خداوند در قرآن می‌فرماید: ' والّذین ینفقون أمْوالهمْ رئاء النّاس ولا یؤْمنون باللّه ولا بالْیوْم الآخر ومن یکن الشّیْطان له قرینًا فساء قرینًا ' (نساء ،۳۸) یعنی ' آنان که اموال خود را به قصد ریا و خودنمایی انفاق می‌کنند و به خدا و روز قیامت ایمان نمی‌آورند (ایشان یاران شیطانند) و هر که را شیطان یار اوست بسیار بدیاری خواهد داشت”‌...

منظور از حبب الی فیه الاحسان چیست؟

همان‌طور که در قرآن آمده است ”إنّ الله یحب المحسنین” (بقره ،۱۹۵) یعنی ”به درستی که خداوند احسان کنندگان را دوست دارد” که با توجه به این آیه انسان برای اینکه محبوب پروردگار خویش گردد از خدای خویش می‌خواهد که احسان و نیکوکاری را محبوب او گرداند که ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم که حب احسان و نیکوکاری در راه رضایش را نصیب ما گرداند.

و کرّهْ إلیّ فیه الْفسوق و الْعصْیان

خدایا من را طوری قرار بده که از فسق و معصیت بیزار بشوم و از گناه کردن بدم بیاید.

فسوق و العصیان چیست؟

هرگاه انسان عملی را بر خلاف دستورات الهی انجام دهد آنگاه است که گویند او عصیان پروردگار خویش را نموده است یعنی سرپیچی از دستور پروردگار خویش نموده است که اگر انسان به این عمل خویش یعنی معصیت پروردگار اصرار ورزیده و ادامه دهد آنگاه است که او را فاسق نامند چرا که او دائماً به معصیت ذات اقدس الهی مشغول بوده است.

نتیجه دوری از فسق و معصیت الهی

خداوند در قرآن می‌فرماید: ”و کرّه إلیْکم الْکفْر و الْفسوق و الْعصْیان أولئک هم الرّاشدون” (حجرات ،۷) یعنی ”خداوند کفر و فسوق و معصیت را در نظرتان زشت و منفور ساخت و اینان به حقیقت اهل صواب و هدایتند که از این آیه در می‌یابیم که اگر خداوند در نظر انسانی گناه و معصیت و هر عمل ناپسندی را زشت و منفور سازد آنگاه است که آن انسان به حقیقت هدایت یافته و به مسیر سعادت دست خواهد یافت.

 و حرّمْ علیّ فیه السّخط و النّیران

خدایا غضب و آتش خودت را بر من حرام کن.

ترس از عذاب الهی

خداوند عزوجل در قرآن می‌فرماید: واتقوا الله و اعلموا ان الله شدید العقاب '؛ و از خداوند بترسید (و تقوای او را پیشه کنید) و بدانید به درستی که خداوند سخت عذاب است.

که این عذاب و عقاب الهی برای کسانی می‌باشد که به معصیت و نافرمانی ذات اقدس او مشغولند به طوری که شکرگزار نعمت‌های خداوند نبوده و خداوند از آنان راضی نمی‌باشد چنانچه خداوند متعال در قرآن در مورد دلیل عذاب بندگان خویش می‌فرمایند: ' مّا یفْعل اللّه بعذابکمْ إن شکرْتمْ وآمنتمْ وکان اللّه شاکرًا علیمًا ' (نساء ،۱۴۷)؛ اگر شما از لطف خداوند شکرگزار باشید و به او ایمان آوردید خداوند چه غرضی دارد که شما را عذاب کند؟ که خداوند در مقابل نعمت، شکر شما را می‌پذیرد و عملش به صلاح خلق احاطه دارد.

پس با توجه به این آیه کسانی از عذاب الهی در امانند و آتش دوزخ بر آنان حرام است که تقوای الهی پیشه نموده و از معاصی و نافرمانی از دستورات او بپرهیزند.

بعوْنک

خدایا همه این دعاها را از تو خواستم ولی تا خودت کمک نکنی من نمی‌توانم به این امور متخلق بشوم و بدون یاری تو این مسائل محقق نمی‌شوند.

در روایت آمده است: اگر شما یک قدم به سوی او بر داری خداوند هروله کنان به سوی تو می‌دود؛ [پیام پیامبر، ترجمه‌فارسی، ص: ۳۰۳] لذا نا امید هم نباشیم.ولی باید یک قدم به سوی او برداریم تا امدادهای الهی را ببینیم.

 یا غیاث الْمسْتغیثین

ای خدایی که هر کسی که به تو بگوید الهی پناهم بده تو پناهش می‌دهی.