فضیلت و آداب ورود به ماه میهمانی خدا
در بین ماه های سال قمری، ماه رمضان، از قداست و جایگاه ویژه ای برخوردار است.
در بین ماه های سال قمری، ماه رمضان، از قداست و جایگاه ویژه ای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن می خوانیم:
«... و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...»؛ (اقبال الاعمال/24)
«و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه های دیگر.»
حضرت علی(ع) از پیامبر خاتم(ص) نقل می فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا، روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می شود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را می پوشاند. خداوند لحظات جان دادن را، برای او، آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکی های لذیذ بهشتی او را نصیب دهد. و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتی ای محمد.» (من لایحضر صدوق/2/74)
جهت آمادگی برای ورود به میهمانی خداوند، رعایت چند نکته برای اهل مراقبه لازم و ضروری است که آنها را به ترتیب اولویت بیان می کنیم:
1. نماز شکر
چون سالک، دریافت که ماه مبارک رمضان آغاز سالی است که می توان در آن، به وسیلة عبادت به سعادت و کمال دست یافت و در شب قدر، تدبیر و میزان امور رقم می خورد و دعاها مستجاب می شود، شایسته می بیند که با به جا آوردن نماز شکر، با سال گذشته وداع کرده، به استقبال سال آینده رود و به جهت نجات از خطرهای سال گذشته و دست یابی به رضایت پروردگار و توفیق درک سال جدید، با فراغت کامل و به دور از بیماری ها و آفات باطنی و ظاهری، شکر الهی را به جای آورد.
2. توبه و استغفار
آنگاه توبه را از خویشتن شروع می نماید، از خدا به خاطر کوتاهی ها و ظلم هایی که در حق او نموده، طلب عفو و گذشت کرده و از سستی هایی که در اصلاح و پاکی قلب، جهت توجه و عنایت خداوند روا داشته، و همچنین دربارة کم کاری های اعضای و جوارح خود در عبادت و عقب انداختن توبة نصوح، از خداوند بخشش می طلبد و از جانب هر عضوی از اعضای خود صدقه می دهد؛ زیرا خداوند فرموده است:
إنّ الحسنات یذهبن السّئیات1
کارهای نیک آثار گناهان را می زداید.
آنگاه به جهت آثار و خواص فراوان صدقه، به ازای هر روز و شب از سال آینده، قرص نانی صدقه می دهد.2
نماز با فضیلت توبه: انس بن مالک می گوید: پیامبر اکرم(ص) روز یکشنبة ماه ذیقعده خارج شد و فرمود: ای مردم! کدام یک از شما می خواهد توبه کند؟ مردم گفتند: همه می خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمود: غسل کنید، وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت پس از حمد، سه مرتبه سورة «قل هوالله احد» و یک بار «قل اعوذ برب الفلق» و یک بار نیز «قل اعوذ برب الناس» را بخوانید و سپس 70 مرتبه استغفار کنید.3 و در پایان استغفارها «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» گفته، پس از آن بگویید:
«یا عزیز یا غفّار إغفر لی ذنوبی و ذنوبَ جمیع المؤمنین و المؤمناتِ فإنّه لا یغفر الذّنوبَ إلّا أنت»، سپس پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر بنده ای از امّت من که این عمل را انجام دهد، از آسمان به او خطاب می شود: ای بندة خدا! اعمالت را از سر گیر و دوباره شروع کن؛ زیرا توبة تو پذیرفته و گناهانت آمرزیده شده است. و ملکی از زیر عرش ندا می دهد: ای بندة خدا! برکات و خیرات الهی بر تو و بر خاندان تو و بر فرزندان تو باد! و ملکی دیگر چنین ندا می دهد که ای بندة خدا! دشمنان تو در قیامت از تو راضی می شوند! و ملکی دیگر می گوید: ای بندة خدا! با ایمان کامل می میری و دین تو محفوظ می ماند و قبرت گشاده و نورانی می گردد! و ملکی دیگر چنین ندا می دهد: ای بندة خدا! پدر و مادرت از دست تو راضی و خشنود می شوند، اگرچه بر تو خشمناک و ناراضی بوده اند و این نماز موجب بخشش پدر و مادر و فرزندانت گردید و روزی تو در دنیا و آخرت گسترش پیدا کرد و زیاد شد. در پایان هم جبرئیل می فرماید: خودم هنگام جان کندن نزد ملک الموت حاضر می شوم و سفارش تو را به او می کنم تا در آن لحظة سخت با تو مدارا و نرمی کند و فشار جان کندن هیچ خدشه ای به تو وارد نسازد و روح تو از جسدت با ایمان خارج شود. مردم از آن حضرت(ص) سؤال کردند: اگر شخصی در غیر ماه این عمل را انجام دهد، همین آثار بر نماز وی مترتب است؟
حضرت فرمود: مانند همین امور برای او نیز هست و حضرت جبرئیل(ع) در هنگام معراج، این کلمات و نماز را به من تعلیم فرمود.4
3. توسل به آستان پروردگار
چنانچه گذشت، ماه رمضان، اول سالِ بعضی از خواص و اهل سرّ ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ می باشد؛ پس شایسته است به کرم و رحمت الهی متوسّل شوی و از او درخواست کنی تا تو و هر آنچه که تو را در اجرای فرامین او، در طول سال آینده یاری می دهد نگه دارد؛ همان طور که اگر انسان بخواهد به مسافرتی یکساله برود، برای یافتن راهنما و نگهبان و رفیق سفر و جانشین برای امور روزانه در طول مدت غیبتش باید تلاش نماید و چنانچه برای سال جدید آمادگی نداشته باشد، گویا سفر یک ساله ای را شروع کرده، نسبت به سرنوشت و پیش آمدهای آن بی اطلاع است. پس چه بی نیازی والاتر از خداوند متعال تا تمامی امور سال آینده خویش را به او بسپاری و با اطمینان خاطر سفر خود را شروع نمایی؟5
4. توسل به حضرات ائمه معصومین(ع)
مهم ترین مسئله ای که سالک در شب اول ماه باید انجام دهد، توسل به نگهبانان و حامیان خود، یعنی ائمة مصومین(ع) می باشد. او باید آبرو و چهرة نورانی آنان را در پیشگاه خداوند شفیع قرار دهد؛ زیرا روی سیاه و ظلمانی، شایستة توجه به خداوند با عظمت و صاحب جلال نیست. سالک باید در توسّل به آستان آن بزرگواران با لطافت بسیار سخن گوید و حالت گریه و تضرع و پریشانی خود را زیاد کند تا مورد قبول آن حضرات واقع شده، شفاعتش کنند و قبول و موفقیّت در اعمال را در راستای خشنودی خداوند برای او از حضرت احدیّت مسئلت و درخواست نمایند؛ زیرا حضرت حق کریم است و انسان های بزرگوار و کریم را ردّ نخواهد کرد، به ویژه این اولیا که خداوند آنان را به عنوان درب های رحمت و روشنی بخش راهش در بین آفریده ها قرار داده، آنان را با کرامت و بزرگواری تربیت نموده و دستور پناه دادن بندگانش را به آنان داده است. چه بسا ممکن است انسان هنگام توسّل، با عنایت یک ساعتة آنها به سعادتی نائل شود که با عبادت یک سال نمی تواند آن را کسب کند؛ پس فرصت را غنیمت شمار و پس از عرض سلام و حمد و ثنای آنان چنین بگو: «ای آقای من! تو در این شب حمایت کننده و نگهبان امت و کریم ترین آفریده ها هستی، میهمانی را دوست داری و از جانب خداوند مأمور هستی که پناهگاه بندگان باشی و این بنده، میهمان خداوند و تو است و به حضرت حق و آستان شما پناه آورده است؛ پس بنده ات را پناه ده و پذیرایی اش نما و پذیرایی مرا در این شب عزیز، ورود در جمع دوستان و شیعیان خود قرار ده و دعا و شفاعت و ولایت خود را شامل حالم نما و در پیشگاه خداوند وساطت کن تا از بخشش و پذیرش و رضایت او بهره مند گردم و با نظر رحمتی به سویم بنگرد که پس از آن هیچ گاه ناخرسندی و خشمی نباشد و مرا به شیعیان خود که در بارگاه قرب الهی آرمیده اند و دوستانی که گوی سبقت را از همگان ربوده اند، ملحق نما؛ چون که شفاعت شما در پیشگاه خداوند ردّ نمی شود و برای شما نزد خداوند شأن و منزلت والایی است، پس ای سرپرست و زمامدارم! به حق آن مقام و منزلتی که خداوند به شما عنایت فرموده است از شما می خواهم که آنچه تقاضا کردم به من عنایت فرمائید و به میزان بزرگواری تان بر آن بیفزایید و به پستی و کم مقداری و بدحالی من ننگرید؛ زیرا در میهمانی انسان های بزرگوار بخشش بر آنان گران نیست و هیچ گاه بخشش و عطاهای ایشان به مقدار ارزش ناچیز میهمانانشان محدود نمی باشد، چرا که لطف و عطا همواره در خور بخشایندگان است. ای آقایان من! شما بودید که بزرگواری را به بزرگواران و شیوة بخشش و سخاوت را به انسان های سخاوتمند آموختید؛ اگر جود و بخشش یادآوری گردد، شما ابتدا و انتها و اصل و فرع آن هستید و اگر سخن از بزرگواری به میان آید، شما معدن و سرچشمة آن می باشید؛ چه، درخواست کننده از شما ردّ نمی شود و آرزومندان درگاهتان ناامید نمی گردند.
مولای من! تو چه وقت مرا از ضیافت خویش محروم ساخته ای و در محفلت به هلاکت دچار نموده ای؟! نه، از تو چنین عملی با میهمانت بسیار بعید است».
خلاصه آنکه سالک باید با تمام وجود در به دست آوردن لطف، شفاعت و ترحّم حضرات ائمه(ع) بکوشد تا با عمل یک ساعتة خود سعادت سال آیندة خویش را تأمین کند و با کوشش اندک فضایل عظیم را کسب نماید، سپس این توسل را در هر روز و شب با سلام دادن به آن بزرگواران و ذکر بعضی از آنچه گذشت ادامه دهد.6
5. پاک کردن اموال با خمس
از مراقبات و اعمال مهمی که سالک پس از توبه و پاک کردن قلب باید انجام دهد آن است که به وسیلة پرداختن خمس، خوردنی ها و نوشیدنی ها، پوشاک و مسکن و هر آنچه که شخص روزه دار با آن سر و کار دارد را پاک و طاهر نماید و بهتر آن است که خمس اموالش را ابتدای ماه بدهد تا عبادات و اعمالش از راه حلال انجام پذیرد.7
برکات ماه مبارک رمضان
حضرت امام سجاد(علیه السلام) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مى کند: به وسیله روزه ماه رمضان یاریمان ده تا اندام هاى خود را از معاصى تو نگه داریم و آن ها را به کارهایى گیریم که خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دین لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوى آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکم هایمان جز آن چه را تو حلال کرده اى در خود جاى ندهد، و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده اى و بیان فرموده اى گویا نشود... .» [4]
امام سجاد علیه السلام می فرماید: خدایا اگر من را نهیبم بزنی، ردم بکنی، در را هم ببندی، من این حرف ها سرم نمی شود، من گدای سمجی هستم. «لا کففت عن تملقک»[5] من چاپلوسی می کنم. به در خانه ات این قدر سر می سابانم، این قدر ناله می زنم که به رویم باز کنی. چون معرفت در قلب من آمده که تو خیلی آقایی، کریمی، بزرگوار هستی.
خدا، تنها دادرس
به خدا قسم ما جز خدا، کسی را نداریم. یک لحظه نفسمان بند بیاید، ما را در خانه نگه نمی دارند. فوری می برند در سردخانه می گذارند. یاد بیاوریم آن زمانی که ما را در کفن می پیچند. در چاله ای به نام قبر می گذارند. آنجا کی به درد من و شما می خورد.
آقا این کاغذها و اعلامیه ها و قبرها را نگاه بکنید، نصف افرادی که می میرند یا میانسال هستند یا جوان هستند. لذا هر سال را احتمال بدهید، سال آخر باشد. برای توبه و استغفار سنگ تمام بگذاریم. یاد بیاریم آن زمانی که ما را در چاله قبر تک و تنها رها می کنند و می روند. کی به درد ما می خورد؟ «الهی و ربی من لی غیرک»[6] غیر از خدا، غیر از اولیاء خدا، کی به درد ما می خورد؟ جز خدا و اولیاء خدا هر کس و هر چیزی هست، ما از آنها جدا می شویم. همان پدری که یک عمر در این خانه خون دل خورده زحمت کشیده، همان مادری که شصت سال هفتاد سال واقعاً خون جگر خورده برای بچه هایش کار کرده است، اما وقتی که نفسش بند آمد همان دختر می ترسد که در خانه او را نگه دارد.
قدردانی عمرهای باقی مانده
ما مثل یک شمعی می مانیم که در شرف آب شدن و خاموش شدن هستیم. این شمع دارد تمام می شود. اگر با این شمع یک چراغ دیگری برای آن عالم روشن کردی، کردی. نکردی در ظلمات و تاریکی می مانی. از روزی که ما به دنیا آمدیم با سرعت به طرف آخرت و مرگ می رویم. آخرت و مرگ هم به طرف ما می آید چه قدر زود به هم می رسیم. عن قریب است که از ما اثری باقی نباشد. بیاییم به فکر آخرت باشیم. زاد و توشه تهیه کنیم.
پی نوشت ها:
با استفاده از: پیمانة عشق، نوشتة احمدرضا حسین زاده اصفهانی، با تلخیص.
1. سورة هود (11)، آیة 114.
2. مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان می نویسد: ظاهر آن است که باید استغفار مذکور و دعای بعد از آن را پس از نماز به جا آورد.
3. سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص 308، ملکی تبریزی، میرزا جواد آقا، المراقبات، ص 188، همان، ذیل اعمال ماه ذیقعده. همان گونه که حضرت در پایان روایت فرموده اند، این نماز با فضیلت، اختصاصی به ماه ذیقعده نداشته و انجام آن در اوقات دیگر نیز مطلوب می باشد، به همین جهت علمای اخلاق این نماز را در اوقات دیگر سال برای سالکین توصیه می نمایند.
4. سید بن طاووس، همان، ص 21.
5. همان، ص 22.
6. ملکی تبریزی، همان، ص 130.
7. همان، ص 127، اقبال الاعمال، ص 8.
«... و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...»؛ (اقبال الاعمال/24)
«و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه های دیگر.»
حضرت علی(ع) از پیامبر خاتم(ص) نقل می فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا، روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می شود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را می پوشاند. خداوند لحظات جان دادن را، برای او، آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکی های لذیذ بهشتی او را نصیب دهد. و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتی ای محمد.» (من لایحضر صدوق/2/74)
جهت آمادگی برای ورود به میهمانی خداوند، رعایت چند نکته برای اهل مراقبه لازم و ضروری است که آنها را به ترتیب اولویت بیان می کنیم:
1. نماز شکر
چون سالک، دریافت که ماه مبارک رمضان آغاز سالی است که می توان در آن، به وسیلة عبادت به سعادت و کمال دست یافت و در شب قدر، تدبیر و میزان امور رقم می خورد و دعاها مستجاب می شود، شایسته می بیند که با به جا آوردن نماز شکر، با سال گذشته وداع کرده، به استقبال سال آینده رود و به جهت نجات از خطرهای سال گذشته و دست یابی به رضایت پروردگار و توفیق درک سال جدید، با فراغت کامل و به دور از بیماری ها و آفات باطنی و ظاهری، شکر الهی را به جای آورد.
2. توبه و استغفار
آنگاه توبه را از خویشتن شروع می نماید، از خدا به خاطر کوتاهی ها و ظلم هایی که در حق او نموده، طلب عفو و گذشت کرده و از سستی هایی که در اصلاح و پاکی قلب، جهت توجه و عنایت خداوند روا داشته، و همچنین دربارة کم کاری های اعضای و جوارح خود در عبادت و عقب انداختن توبة نصوح، از خداوند بخشش می طلبد و از جانب هر عضوی از اعضای خود صدقه می دهد؛ زیرا خداوند فرموده است:
إنّ الحسنات یذهبن السّئیات1
کارهای نیک آثار گناهان را می زداید.
آنگاه به جهت آثار و خواص فراوان صدقه، به ازای هر روز و شب از سال آینده، قرص نانی صدقه می دهد.2
نماز با فضیلت توبه: انس بن مالک می گوید: پیامبر اکرم(ص) روز یکشنبة ماه ذیقعده خارج شد و فرمود: ای مردم! کدام یک از شما می خواهد توبه کند؟ مردم گفتند: همه می خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمود: غسل کنید، وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت پس از حمد، سه مرتبه سورة «قل هوالله احد» و یک بار «قل اعوذ برب الفلق» و یک بار نیز «قل اعوذ برب الناس» را بخوانید و سپس 70 مرتبه استغفار کنید.3 و در پایان استغفارها «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» گفته، پس از آن بگویید:
«یا عزیز یا غفّار إغفر لی ذنوبی و ذنوبَ جمیع المؤمنین و المؤمناتِ فإنّه لا یغفر الذّنوبَ إلّا أنت»، سپس پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر بنده ای از امّت من که این عمل را انجام دهد، از آسمان به او خطاب می شود: ای بندة خدا! اعمالت را از سر گیر و دوباره شروع کن؛ زیرا توبة تو پذیرفته و گناهانت آمرزیده شده است. و ملکی از زیر عرش ندا می دهد: ای بندة خدا! برکات و خیرات الهی بر تو و بر خاندان تو و بر فرزندان تو باد! و ملکی دیگر چنین ندا می دهد که ای بندة خدا! دشمنان تو در قیامت از تو راضی می شوند! و ملکی دیگر می گوید: ای بندة خدا! با ایمان کامل می میری و دین تو محفوظ می ماند و قبرت گشاده و نورانی می گردد! و ملکی دیگر چنین ندا می دهد: ای بندة خدا! پدر و مادرت از دست تو راضی و خشنود می شوند، اگرچه بر تو خشمناک و ناراضی بوده اند و این نماز موجب بخشش پدر و مادر و فرزندانت گردید و روزی تو در دنیا و آخرت گسترش پیدا کرد و زیاد شد. در پایان هم جبرئیل می فرماید: خودم هنگام جان کندن نزد ملک الموت حاضر می شوم و سفارش تو را به او می کنم تا در آن لحظة سخت با تو مدارا و نرمی کند و فشار جان کندن هیچ خدشه ای به تو وارد نسازد و روح تو از جسدت با ایمان خارج شود. مردم از آن حضرت(ص) سؤال کردند: اگر شخصی در غیر ماه این عمل را انجام دهد، همین آثار بر نماز وی مترتب است؟
حضرت فرمود: مانند همین امور برای او نیز هست و حضرت جبرئیل(ع) در هنگام معراج، این کلمات و نماز را به من تعلیم فرمود.4
3. توسل به آستان پروردگار
چنانچه گذشت، ماه رمضان، اول سالِ بعضی از خواص و اهل سرّ ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ می باشد؛ پس شایسته است به کرم و رحمت الهی متوسّل شوی و از او درخواست کنی تا تو و هر آنچه که تو را در اجرای فرامین او، در طول سال آینده یاری می دهد نگه دارد؛ همان طور که اگر انسان بخواهد به مسافرتی یکساله برود، برای یافتن راهنما و نگهبان و رفیق سفر و جانشین برای امور روزانه در طول مدت غیبتش باید تلاش نماید و چنانچه برای سال جدید آمادگی نداشته باشد، گویا سفر یک ساله ای را شروع کرده، نسبت به سرنوشت و پیش آمدهای آن بی اطلاع است. پس چه بی نیازی والاتر از خداوند متعال تا تمامی امور سال آینده خویش را به او بسپاری و با اطمینان خاطر سفر خود را شروع نمایی؟5
4. توسل به حضرات ائمه معصومین(ع)
مهم ترین مسئله ای که سالک در شب اول ماه باید انجام دهد، توسل به نگهبانان و حامیان خود، یعنی ائمة مصومین(ع) می باشد. او باید آبرو و چهرة نورانی آنان را در پیشگاه خداوند شفیع قرار دهد؛ زیرا روی سیاه و ظلمانی، شایستة توجه به خداوند با عظمت و صاحب جلال نیست. سالک باید در توسّل به آستان آن بزرگواران با لطافت بسیار سخن گوید و حالت گریه و تضرع و پریشانی خود را زیاد کند تا مورد قبول آن حضرات واقع شده، شفاعتش کنند و قبول و موفقیّت در اعمال را در راستای خشنودی خداوند برای او از حضرت احدیّت مسئلت و درخواست نمایند؛ زیرا حضرت حق کریم است و انسان های بزرگوار و کریم را ردّ نخواهد کرد، به ویژه این اولیا که خداوند آنان را به عنوان درب های رحمت و روشنی بخش راهش در بین آفریده ها قرار داده، آنان را با کرامت و بزرگواری تربیت نموده و دستور پناه دادن بندگانش را به آنان داده است. چه بسا ممکن است انسان هنگام توسّل، با عنایت یک ساعتة آنها به سعادتی نائل شود که با عبادت یک سال نمی تواند آن را کسب کند؛ پس فرصت را غنیمت شمار و پس از عرض سلام و حمد و ثنای آنان چنین بگو: «ای آقای من! تو در این شب حمایت کننده و نگهبان امت و کریم ترین آفریده ها هستی، میهمانی را دوست داری و از جانب خداوند مأمور هستی که پناهگاه بندگان باشی و این بنده، میهمان خداوند و تو است و به حضرت حق و آستان شما پناه آورده است؛ پس بنده ات را پناه ده و پذیرایی اش نما و پذیرایی مرا در این شب عزیز، ورود در جمع دوستان و شیعیان خود قرار ده و دعا و شفاعت و ولایت خود را شامل حالم نما و در پیشگاه خداوند وساطت کن تا از بخشش و پذیرش و رضایت او بهره مند گردم و با نظر رحمتی به سویم بنگرد که پس از آن هیچ گاه ناخرسندی و خشمی نباشد و مرا به شیعیان خود که در بارگاه قرب الهی آرمیده اند و دوستانی که گوی سبقت را از همگان ربوده اند، ملحق نما؛ چون که شفاعت شما در پیشگاه خداوند ردّ نمی شود و برای شما نزد خداوند شأن و منزلت والایی است، پس ای سرپرست و زمامدارم! به حق آن مقام و منزلتی که خداوند به شما عنایت فرموده است از شما می خواهم که آنچه تقاضا کردم به من عنایت فرمائید و به میزان بزرگواری تان بر آن بیفزایید و به پستی و کم مقداری و بدحالی من ننگرید؛ زیرا در میهمانی انسان های بزرگوار بخشش بر آنان گران نیست و هیچ گاه بخشش و عطاهای ایشان به مقدار ارزش ناچیز میهمانانشان محدود نمی باشد، چرا که لطف و عطا همواره در خور بخشایندگان است. ای آقایان من! شما بودید که بزرگواری را به بزرگواران و شیوة بخشش و سخاوت را به انسان های سخاوتمند آموختید؛ اگر جود و بخشش یادآوری گردد، شما ابتدا و انتها و اصل و فرع آن هستید و اگر سخن از بزرگواری به میان آید، شما معدن و سرچشمة آن می باشید؛ چه، درخواست کننده از شما ردّ نمی شود و آرزومندان درگاهتان ناامید نمی گردند.
مولای من! تو چه وقت مرا از ضیافت خویش محروم ساخته ای و در محفلت به هلاکت دچار نموده ای؟! نه، از تو چنین عملی با میهمانت بسیار بعید است».
خلاصه آنکه سالک باید با تمام وجود در به دست آوردن لطف، شفاعت و ترحّم حضرات ائمه(ع) بکوشد تا با عمل یک ساعتة خود سعادت سال آیندة خویش را تأمین کند و با کوشش اندک فضایل عظیم را کسب نماید، سپس این توسل را در هر روز و شب با سلام دادن به آن بزرگواران و ذکر بعضی از آنچه گذشت ادامه دهد.6
5. پاک کردن اموال با خمس
از مراقبات و اعمال مهمی که سالک پس از توبه و پاک کردن قلب باید انجام دهد آن است که به وسیلة پرداختن خمس، خوردنی ها و نوشیدنی ها، پوشاک و مسکن و هر آنچه که شخص روزه دار با آن سر و کار دارد را پاک و طاهر نماید و بهتر آن است که خمس اموالش را ابتدای ماه بدهد تا عبادات و اعمالش از راه حلال انجام پذیرد.7
برکات ماه مبارک رمضان
حضرت امام سجاد(علیه السلام) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مى کند: به وسیله روزه ماه رمضان یاریمان ده تا اندام هاى خود را از معاصى تو نگه داریم و آن ها را به کارهایى گیریم که خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دین لهو و لعب نشتابیم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوى آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکم هایمان جز آن چه را تو حلال کرده اى در خود جاى ندهد، و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده اى و بیان فرموده اى گویا نشود... .» [4]
امام سجاد علیه السلام می فرماید: خدایا اگر من را نهیبم بزنی، ردم بکنی، در را هم ببندی، من این حرف ها سرم نمی شود، من گدای سمجی هستم. «لا کففت عن تملقک»[5] من چاپلوسی می کنم. به در خانه ات این قدر سر می سابانم، این قدر ناله می زنم که به رویم باز کنی. چون معرفت در قلب من آمده که تو خیلی آقایی، کریمی، بزرگوار هستی.
خدا، تنها دادرس
به خدا قسم ما جز خدا، کسی را نداریم. یک لحظه نفسمان بند بیاید، ما را در خانه نگه نمی دارند. فوری می برند در سردخانه می گذارند. یاد بیاوریم آن زمانی که ما را در کفن می پیچند. در چاله ای به نام قبر می گذارند. آنجا کی به درد من و شما می خورد.
آقا این کاغذها و اعلامیه ها و قبرها را نگاه بکنید، نصف افرادی که می میرند یا میانسال هستند یا جوان هستند. لذا هر سال را احتمال بدهید، سال آخر باشد. برای توبه و استغفار سنگ تمام بگذاریم. یاد بیاریم آن زمانی که ما را در چاله قبر تک و تنها رها می کنند و می روند. کی به درد ما می خورد؟ «الهی و ربی من لی غیرک»[6] غیر از خدا، غیر از اولیاء خدا، کی به درد ما می خورد؟ جز خدا و اولیاء خدا هر کس و هر چیزی هست، ما از آنها جدا می شویم. همان پدری که یک عمر در این خانه خون دل خورده زحمت کشیده، همان مادری که شصت سال هفتاد سال واقعاً خون جگر خورده برای بچه هایش کار کرده است، اما وقتی که نفسش بند آمد همان دختر می ترسد که در خانه او را نگه دارد.
قدردانی عمرهای باقی مانده
ما مثل یک شمعی می مانیم که در شرف آب شدن و خاموش شدن هستیم. این شمع دارد تمام می شود. اگر با این شمع یک چراغ دیگری برای آن عالم روشن کردی، کردی. نکردی در ظلمات و تاریکی می مانی. از روزی که ما به دنیا آمدیم با سرعت به طرف آخرت و مرگ می رویم. آخرت و مرگ هم به طرف ما می آید چه قدر زود به هم می رسیم. عن قریب است که از ما اثری باقی نباشد. بیاییم به فکر آخرت باشیم. زاد و توشه تهیه کنیم.
پی نوشت ها:
با استفاده از: پیمانة عشق، نوشتة احمدرضا حسین زاده اصفهانی، با تلخیص.
1. سورة هود (11)، آیة 114.
2. مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان می نویسد: ظاهر آن است که باید استغفار مذکور و دعای بعد از آن را پس از نماز به جا آورد.
3. سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص 308، ملکی تبریزی، میرزا جواد آقا، المراقبات، ص 188، همان، ذیل اعمال ماه ذیقعده. همان گونه که حضرت در پایان روایت فرموده اند، این نماز با فضیلت، اختصاصی به ماه ذیقعده نداشته و انجام آن در اوقات دیگر نیز مطلوب می باشد، به همین جهت علمای اخلاق این نماز را در اوقات دیگر سال برای سالکین توصیه می نمایند.
4. سید بن طاووس، همان، ص 21.
5. همان، ص 22.
6. ملکی تبریزی، همان، ص 130.
7. همان، ص 127، اقبال الاعمال، ص 8.