خداوند متعال بر اساس علم بی پایان و حکمت بالغه خود راه سعادت و برنامه خوشبختی و رسیدن انسان را به کمال شایسته او، توسط پیامبران عظیم الشان و از جمله  پیامبر اکرم(ص) به مردم ابلاغ فرمود. اساس هدایت خداونددر یک قالب کلی  مبتنی بر رحمت، عفو، گذشت، عطوفت و مهربانی است و غضب و عذاب حالت استثنایی و در واقع جنبه پیشگیرانه  دارد لذا  جز در موارد ضرورت و اضطرار  از آن استفاده نمی شود.بر همین اساس است که  در دعا جوشن کبیر می خوانیم: «ای کسی که رحمت او بر خشم و غضبش پیشی دارد» و یا در یک مثال ملموس تر می توانیم به دستور قرآن برای آغاز کردن همه کارها با بسم الله الرحمن الرحیم اشاره کنیم که  توجه دادن به رحمت بی پایان و بی منتهای خداوند متعال است بر همین مبناست  شروع ۱۱۳ سوره از سوره های قرآن با بسم الله الرحمن الرحیم است که  به انسان می فهماند که هدایت خداوند بر اساس رحمت و مهربانی است نه بر اساس انتقام، خشم، غضب و ... .

 

پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار علیهم السلام که از سوی خداوند متعال برای هدایت مردم تعیین شده اند، موظف اند در تمام برنامه های خود، اصل را بر رحمت و عطوفت قرار دهند و از خشونت و تندی جز در موارد استثنایی بپرهیزند. لذا پیشوایان معصوم علیهم السلام که مظهر صفات و اسماء خداوند هستند و به مقتضای صفت ارحم الراحمین بودن ذات الهی  و شمول رحمتش نسبت به همه موجودات، آنان نیز باید نسبت به همه مردم مهربان باشند رسول خدا در اداره امورجامعه ، بیش از هر چیز از رحمت و محبت بهره می‌گرفت و اگر چنین نبود، ازبطن  آن این دین گسترش جهانی پیدا نمی کرد ؛:((فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفرلهم و شاورهم فی الأمر(۱)  : به موجب لطف و رحمت الهی، برایشان نرم دل شدی که اگر تندخوی و سخت دل بودی، از پیرامونت پراکنده می‌گشتند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن)).

در این آیه اشاره ای شده به لطافت و جاذبه خاص اخلاق پیامبر اسلام با انسان‌ها و این که این درجه از نرمی و لطافت اخلاق آن بزرگوار از ناحیه رحمت خاصهّ‌ای است که از طرف خداوند به او عطا شده،یعنی این نوع مهربانی و لطافت اخلاق یک امر عادی متعارف نیست که در انسان‌های خوش‌اخلاق و بردبار و بزرگوار وجود دارد،بلکه این اخلاق از طرف خداوند عالم رحمتی اختصاصی و فوق عادی است که به آن حضرت عطا شده است.و این درجه از ملاطفت و مهربانی اختصاص به رسول اکرم (ص) دارد و آن هم عطای الهی است.

به همین جهت، آن حضرت در اثر رحمت و فیض الهی به چنان محبت و ملایمتی در مدیریت خود دست یافته بود که به واسطة آن، موانع ادارة جامعه ی دچار تشتت و مشکلات فراوان را رفع کرده و مقتضیات رشد و کمال آن را فراهم کردند.