امام موسی کاظم(ع) در هفتم صفر 128 هجری قمری در ابواء منطقه ای میان مکه و مدینه دیده به جهان گشود. به سبب زهد و عبادت فراوان در میان پیروانش به «العبد الصالح» مشهور شد و به دلیل دارا بودن ویژگی حلم و فرو بردن خشم خود به «کاظم» شهرت یافت. «امین و صابر» از لقب های دیگر این امام بزرگوار و کنیه ایشان «ابوعلی، ابوالحسن، ابوابراهیم، ابواسماعیل و باب الحوائج» است.

آن امام همام پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام جعفر صادق(ع) به مدت 35 سال رهبری شیعیان را بر عهده گرفت که همزمان با خلفای عباسی همچون منصور، مهدی، هادی و هارون الرشید بود.

**برخورد امام موسی کاظم(ع) با مکتب ها و انحراف های فکری
دوره زندگی هفتمین امام شیعیان را از دید فرهنگی باید زمان ظهور و بروز مکتب‌ ها و انحراف های فکری و عقیدتی و عصر برخورد اندیشه ها در جامعه اسلامی دانست؛ زمانه ای که مکتب ها و فلسفه های مختلفی فرصت بروز و ظهور پیدا کردند که علاوه بر آثار منفی نتایج مثبتی هم برای جامعه به دنبال داشتند.

در این دوره جامعه اسلامی به سبب برخورد با مکاتب گوناگون تغییر و تحول پیدا کرد و با توسعه علم، فکر و تحقیق، بسیاری از حقایق، علنی و آشکار شد. از این رو مسلمانان با فلسفه یونان و افکار علمای آنها آشنایی پیدا کردند و این اندیشه ها با خطوط فکری اسلام مقایسه شد.

چنین اتفاقی به سبب نبود آگاهی و اطلاع کافی در میان مردم، عده ای را نیز دچار سردرگمی و انحراف کرد و در نتیجه فضایی برای پیدایش و اوج فرقه هایی مانند خوارج، مرجئه، مهمیه و معتزله به وجود آمد و در این میان عده ای دیگر نیز با جعل حدیث به فریب مردم دست می زدند. چنین شرایطی سبب شد تا امام موسی کاظم(ع) با مناظره و بحث های علمی خود در برابر این افراد ایستادگی کنند به گونه ای که در موارد لازم به این تحریف ها و جعلیاتی که صورت می گرفت، پاسخ و نادرستی برداشت های عامیانه و ظاهرانه آنان را در تفسیر برخی از آیه های متشابه و احادیث نشان می دادند.

ایشان اصحابی را که قدرت بحث و جدل داشتند، تشویق می‌کردند تا با مخالفان به بحث بپردازند و عقاید کلامی شیعه را بیان کنند. این تلاش ‌ها از طرف امام(ع) و اصحاب ایشان با وجود همه محدودیت‌ها سبب شد تا عقاید اهل بیت(ع) بنیاد فکری شیعه را تشکیل دهد و اسلام درست و به دور از تحریف باقی بماند.

همچنین امام هفتم شیعیان(ع) با استفاده از مدرسه علمی که از پدر بزرگوارشان به یادگار مانده بود، به توسعه علوم دین و شریعت همت گماردند و با وجود شدت اختناق اوضاع سیاسی حاکم در آن زمان و فشار حاکمان، هرگز مسوولیت علمی خویش را رها نکردند و موفق شدند تهاجم فرهنگی و علمی ملحدان و کافران را کنترل کنند به شکلی که کتاب های «رجال و تراجم» به بیش از 300 راوی اشاره کرده اند که از امام موسی کاظم(ع) حدیث نقل می کردند.

**برخورد خلفای عباسی با امام موسی کاظم(ع)
یکی از جنبه های زندگی امامان(ع)، مواضع سیاسی آنها در برابر حاکمان زمانه خود است. به این ترتیب زمانی پیش می آمد که یک امام در برابر ظلم، ستم و بدعت ها قیام می کرد یا پیشوایی از قیام کناره می رفت و به فعالیت های علمی و فرهنگی برای روشنگری در جامعه دست می زد یا اینکه امامی دیگر مانند امام موسی کاظم(ع) در برابر حوادث و رویدادها سکوت را جایز می دانست و تقیه پیشه می کرد.

هفتمین امام شیعیان در زمانه ای به امامت رسید که عباسیان در جنگ قدرتی که با رقبای سیاسی خود همچون ایرانیان و زیدیان داشتند، پیروزی شده بودند و تسلط خود را بر امور و مقدرات سیاسی جهان اسلام اعمال می کردند.

امام کاظم(ع) 10 سال از دوران امامت خود را در عصر منصور عباسی گذراند. منصور که پدر بزرگوار امام(ع) را به شهادت رسانده بود با فرزند ایشان راه مدارا در پیش گرفت و در سال‌های نخست امامت معترض آن امام همام(ع) نشد و و امام(ع) توانست حوزه درسی پدر را سر وسامان دهد و شاگردان پراکنده ایشان را دگربار جمع کند و به درس و بحث بپردازد اما به میزانی که از زمان شهادت امام صادق(ع) فاصله ایجاد می‌ شد اعمال فشار بر امام و علویان نیز شدت بیشتری می یافت تا اینکه عمر منصور کفاف اجرای نقشه قتل امام موسی کاظم(ع) نداد و نوبت به مهدی عباسی رسید.

در این زمان امام هفتم(ع) سرگرم درس، بحث و نقل حدیث بود و کوشش می کرد برنامه ریزی پدر خویش را زنده نگه دارد و خط علمی ایشان را تعقیب کند. مردم نیز از نقاط مختلف جهان به مدینه می آمدند و پنهانی از محضر ایشان استفاده می‌کردند تا اینکه خبر این مجالس به مهدی عباسی رسید و بر میزان اضطرابش افزوده شد، در نتیجه به کنترل درس امام(ع) پرداخت. خلیفه که احتمال می‌ داد آن حضرت وجوهی جمع‌آوری کرده است و آن را برای سازمان دادن و تقویت شیعیان استفاده می کند، دستور بازداشت و زندانی کردن ایشان را داد اما پیش از این مهم از تصمیم خود منصرف شد.

در دوره خلافت هادی عباسی نیز سختگیری ها بر اهل بیت(ع) زیاد شد به گونه ای که این مقوله خشم مردم را برانگیخت. هر چند مدت خلافت او بیش از یک سال طول نکشید اما بر شیعیان و امام کاظم(ع) بسیار ناگوار گذشت و در دوره خلافت هاورن رشید نیز که بیشتر دوره امامت امام موسی کاظم(ع) در زمان او سپری شد، دوره ای بسیار سخت بود.

هارون انسانی چند شخصیتی بود و تعادل روحی نداشت. گاهی دستور به نصیحت و توصیه می‌ داد و تحت تأثیر آن می‌ گریست و زمانی نیز دستور به قتل و کشتار مردم بی گناه می ‌داد. در این دوره هارون با امام موسی کاظم(ع) به شدت برخورد کرد و امام(ع) را به بهانه‌ های واهی به زندان ‌انداخت و عرصه را بر شیعیان روز به روز تنگ‌تر ‌کرد.

**مواضع امام(ع) در برابر خلفای عباسی
از مهمترین گرفتاری های تشیع در زمان امامت امام موسی کاظم(ع)، ایجاد فضای بسته و شدت گرفتن نظارت سختگیرانه نظام سیاسی نامشروع بنی عباس بود زیرا عباسیان در صدد تغییر اندیشه و حدف تشیع بودند و عرصه‌های فرهنگی، فکری، سیاسی و اقتصادی را بر آنها تنگ تر می‌کردند. 

امام موسی کاظم(ع) با توجه به چنین شرایطی در برابر خلفای عباسی مواضع خاصی اتخاذ می کرد. ایشان در یک دوره با بی اعتنایی مشروعیت خلفای عباسی را زیرسوال می برد و در دوره ای دیگر به مبارزه منفی می پرداخت، یعنی اینکه همکاری با آنها و مشروعیت شان را نفی می کرد. بدین ترتیب سیاست عدم همکاری و مساعدت از مهمترین بنیان‌های راهبردی امام(ع) بود. ایشان حکومت عباسی را غاصب می‌دانست و چون این حکومت مشروعیت نداشت، هیچگونه همکاری و مساعدتی نیز با آنها انجام نمی داد.

سیاست تقیه گام بنیادین دیگر امام هفتم شیعیان(ع) در برابر خلفای عباسی بود با اینکه ایشان را زندانی کردند اما موجب نشد معارف و اندیشه‌های اسلام از میان برود زیرا آن حضرت(ع) در دوران امامت خود با پرورش شاگردان سیاسی در فعالیت‌های مخفیانه به منظور گسترش تشکیلات و نیز پرورش شاگردان علمی برای حضور در مناظره‌ها و مباحثه‌های علمی به مبارزه با تفکرهای مادی گرایانه پرداخت. بنابراین تقیه در سازماندهی سیاسی و حفظ یاران بسیار مؤثر بود و موجب می شد شیعیان به سازماندهی خود بپردازند تا در فرصت مناسب علیه حکومت مبارزه کنند.

**شهادت امام موسی کاظم(ع)
روشنگری و مبارزه امام موسی کاظم(ع) با حکومت عباسی، هارون الرشید را بر آن داشت تا به نقشه قتل ایشان بیاندیشد. از این رو امام(ع) را هنگامی که در زندان بودند به وسیله «سندی بن شاهک» زندانبان امام(ع) در 25 رجب 183 قمری و در 55 سالگی مسموم کرد و به شهادت رساند. پیکر مطهر ایشان را در غرب بغداد در منطقه ای به نام قریش مکانی که بعدها کاظمین خوانده شد، به خاک سپردند تا میعادگاه دوستداران اهل بیت و شیفتگان خاندان رسول خدا باشد.

**سنت نبوی و معارف اهل ‏بیت نیاز امروز جامعه مسلمانان
امروزه جهان اسلام از یک طرف با دگرگونی های فکری و فرهنگی گسترده ای روبرو شده و عقاید منحرف و واپس گرا و نژاد پرست جای خود را به اسلام حقیقی داده و از طرفی دیگر به لحاظ سیاسی و اعتقادی فرقه های مختلفی به وجود آمده است که به نام اسلام انواع ظلم و ستم ها را مرتکب می شوند. چنین شرایطی را باید نشانه دوری و عدم شناخت از سیره پیامبر(ص)، امامان و اسلام راستین دانست که نظام استکبار جهانی نیز به آن دامن می زند تا بهتر بتواند از اختلاف هایی که در میان مسلمانان ایجاد می شود، استفاده کند. 

بنابراین در این آشفته ‏بازاری که جهان اسلام با آن دست و پنجه نرم می کند، یکی از مهمترین وظایف کارگزاران اثرگذار فکری این است که راهبردهای مهندسی فرهنگی مبتنی بر معارف اصیل قرآن، سنت نبوی و معارف اهل ‏بیت را تدوین و اجرا کنند و با دلایل استوار، حقانیت اسلام را به اثبات برسانند تا در سایه چنین دستاوردهایی جهان اسلام بتواند از بحران هایی که با آن روبرو است، به سلامت عبور کند.