فرهنگ اساسي‌ترين و زيربنايي‌ترين عنصر سازنده جامعه و يکي از مهم‌ترين فاکتورها براي سقوط يا صعود يک جامعه مي‌باشد و جهاد فرهنگي يکي از مهم‌ترين ابعاد جهاد است که در مقابله با تهاجم فرهنگي در اعصار مختلف توسط امامان به منظور زنده نگه داشتن اسلام صورت گرفته است.

زماني که امام سجاد (ع) زمام امور امت را در دست گرفتند بني‌اميه با دو سياست فرهنگي به مبارزه با اسلام پرداختند. اين دو سياست عبارت بودند از نگه داشتن مردم در ناداني و تزريق فرهنگ فاسد از طريق جعل احاديث دروغين و تدريس آن‌ها در مراکز فرهنگي. اوضاع فرهنگي زمانه امام سجاد (ع) دوره‌اي آميخته با دنياگرايي و گسترش فساد در سطح جامعه بود و وجود خلفاي فاسد بر اين فساد بيش از پيش دامن مي‌زد. نفوذ جريان غلات که به نظر مي‌آيد توسط يهوديان در جامعه رواج يافته و با ناداني و کوته فکري مردم پيشرفت مي‌کرد و جريان يافتن مسئله قياس در جامعه، ممنوعيت نقل احاديث، تهديد و تطميع افراد و تبليغات گسترده مبلغان درباري بر ضد مخالفان اموي از ديگر مفاسد فرهنگي در اين دوران است. 

پديد آمدن خلا رهبري بعد از واقعه عاشورا در بين شيعيان و نااميدي مردم از جان گرفتن دوباره تشيع باعث شد امام سجاد در آغاز امامت احکام دين را از نو پايه ريزي نموده و دوباره مردم را به سوي آن هدايت کنند. امام سجاد (ع) مانند پيامبر(ص) بايد کار را از صفر شروع مي‌کرد، زيرا جهل و ناآگاهي مردم نسبت به اسلام اصيل به اندازه‌اي فراگير شده بود که جهل و تحريف و تضييع در همه معارف و احکام اسلامي راه يافته بود.

امام سجاد (ع) در دوران امامت خود که مصادف با دوران خفقان و ستم بني‌اميه بر شيعيان بود و از سوي ديگر تعداد اندکي شيعه حقيقي باقي مانده بودند، انواع روش‌هاي مبارزاتي را براي زنده نگه داشتن اسلام به کار بردند، از جمله مهم‌ترين اقدامات ايشان اقدامات فرهنگي است که در قالب‌هاي گوناگون به منظور مبارزه با تهاجم فرهنگي بني‌اميه به انجام رسيد. اين اقدامات عبارتند از:

-زنده نگهداشتن ياد و خاطره حادثه عاشورا در تمام طول عمر از راه‌هاي گوناگون مانند گريه مداوم براي سيد الشهدا، سجده بر تربت ايشان و توصيه براي زيارت امام حسين (ع)، به منظور جلوگيري از فراموشي اين واقعه عظيم و اثبات حقانيت قيام عاشورا در اذهان مردم.
-بيان معارف توحيدي، اخلاقي، سياسي و اجتماعي و فرهنگي در قالب دعا، توصيه به فرستادن صلوات بر خاندان پيامبر، تبيين مسائل حقوقي و اخلاقي که جنبه تربيتي دارند مانند حقوق سياسي، شهروندي و خانوادگي و تفسير قرآن به منظور جلوگيري از رواج تفسير غير عالمانه در جامعه.
-مبارزه با تبعيض از طريق آزاد کردن برده‌ها و تربيت وهدايت آن‌ها در مسير اسلام.
-بيان فقه صحيح و ناب درباره مسائل مختلف ديني، پايه‌گذاري حوزه علميه براي تربيت شاگردان و تشويق مردم به خصوص جوانان به منظور علم آموزي و تشويق هنرمندان متعهد مانند شاعران.
-نظارت بر عملکرد روشنفکران و عالمان جامعه و توجه به بيان معارف و احکام دين در کنار مفاهيم صوري و ظاهري عبارات براي جلوگيري از خطرآفريني جريان‌هاي فکري شرک آميز در جامعه.
-جاي دادن افکار و انديشه اسلام اصيل از طريق پند و اندرز به گونه‌اي حکيمانه و زيرکانه و تکرار آن‌ها به صورت مداوم با استناد به آيات قرآن.-مبارزه با عالمان درباري، هشدار درباره عقايد غاليان و مبارزه با جريان‌هاي فکري درون جامعه شيعه در کنار مبارزه با انديشه جبرگرايي و انديشه انحرافي مشبهه که ب

براي خدا جسم قائل مي‌شدند و زاهد نماياني که تنها به عبادت و رياضت مشغول بودند و هيچ گونه مسئوليتي را برعهده نمي‌گرفتند.
امام سجاد (ع) با اقدامات خود فقه شيعه را که نهضت فکري امام علي (ع) بود دوباره جان بخشيد و روش و سيره آن را مشخص نمود و از انهدام و انحراف و چند دستگي نجات داد و با بيان مسائل کلي فقه، زمينه و بستر مناسب براي بيان جزئيات و تفاصيل احکام فقهي در زمان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) را فراهم ساخت. جهاد فرهنگي امام سجاد (ع) در زمان خود مي‌تواند بهترين الگو براي عصر حاضر در مقابله با تهاجم فرهنگي صورت گرفته از طرف دشمنان باشد. امام سجاد (ع) با حداقل امکانات و تعداد کمي از ياران حقيقي توانستند اسلام اصيل را به دامان جامعه باز گردانده و در ميدان مبارزه با تهاجم فرهنگي پيروز باشند، اين اتفاق گوياي اين حقيقت است که در عصر حاضر با وجود امکانات گوناگون به طور حتم مي‌توان در برابر سياست‌هاي فرهنگي مخرب دشمنان از طريق برنامه ريزي و اقدامات صحيح و مقتضي ايستادگي کرد.