پیاده روی اربعین از دل انگیزه نابی بیرون می آید که کیلومترها، مسیر سخت سفر را به جان خریدن است. شور و شوقی بین مردم و در دل مردم است که وصف آن در کلمات نگنجد جز حرکتی عاشقانه و عارفانه.

زائران اربعین پرچم داران حماسه حسینی اند که ندای او را در قرن های متمادی شنیده اند و امروز وظیفه این نسل است تا این ندا را به گوش آیندگان برسانند. 

در سال های سیطره صدام و خونریزی داعش هیچ گاه ترس بر شیعیان غلبه نیافت و این سنت همچنان ادامه یافت؛ چنانکه مقام معظم رهبری در اهمیت این روز بیان کرده اند «شروع جاذبه مغناطیسی حسینی در روز اربعین است، جابر بن عبدالله را از مدینه بلند می کند و به کربلا می کشد، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن های متمادی در دل من و شماست.»

دریای بیکران اربعین حاوی ارزش ها و پیام های بسیاری است. از پیام های نهفته در این پیاده روی کندن از زندگی مادی و قدم گذاشتن در جهان معنویت است؛ جهانی که در مقابل جهان ساخته شده از شهوت و ثروت است. حرکتی که سرشار از شور و عاطفه و احساسات است نه حساب و کتاب این دنیایی. 

این حرکت عظیم پیام سیاسی وحدت مسلمین به صورت اعم و شیعیان به صورت اخص را هم مخابره می کند و در ابعاد کلان تر دعوتی جهانی به شنیدن پیام حق طلبانه امام حسین (ع) است.
در پژوهشی مردم نگارانه از آیین پیاده روی اربعین، «محسن امین» و «عبداله گیویان» از محبت و هویت در نمایش جهانی اربعین نوشته اند. از منظر آنان آیین‌ های حسینی از مهم‌ ترین و تاثیرگذارترین مراسم جمعی و اجتماعی شیعیان است که از حیث تاسیس، تکوین و کیفیت اجرا عمدتا با زمینه ‌هایی از فرهنگ عامه عجین گشته ‌اند.

این محققان به تفسیر رفتار مشارکت کنندگان اربعین شامل زائران، مروجان و مجریان این آیین پرداخته اند. آنان در این مقاله نشان دادند که آیین شیعی پیاده روی اربعین در ارتباط تنگاتنگی با سه مفهوم کلان محبت اهل‌ بیت، نمایش جهانی و هویت شیعی قرار دارد.
مضمون «فقط به عشق خود امام حسین آمدیم» مضمونی پرتکرار و با اهمیت در مصاحبه ها با زائرین اربعین بوده است که نشان محبت خاص شیعیان نسبت به امام حسین است.

نمایش جهانی شیعیان و هویت شیعی با مضامینی چون «آمده ایم صدای شیعه را به جهان برسانیم» بیان می شود. شیعیان علاقه مندند پیام مظلومیت توام با محبت امام حسین (ع) را به جهان مخابره و با تبلیغ ارزش های خود احساس خوشایند بزرگی و قدرتمندی کنند. مهم ترین کارکردآیین پیاده روی نیز، کارکرد «هویت یابی» و پررنگ کردن هویت و موجودیت خود در جهان است.

اربعین به عنوان رد پای حق طلبی در نبرد با باطل در سینه تاریخ همچنان پابرجا خواهند ماند و به قول آیت الله مکارم شیرازی این «عزاداری ها سرمایه بزرگی است که بسیار می توان از آن استفاده کرد؛ ما به چنین سرمایه ای افتخار می کنیم و معتقدیم باید با تمام وجود از این سرمایه غنی حراست و پاسداری کرد.»