تعریف مهدويت

مهدويت يعني اعتقاد به نهضت حتمي يك رهبر آسماني از دودمان نبوي كه پيش از پايان جهان، براي نجات آدميان و تجديد حيات مادي و معنوي آنان بپا می‌خیزد و بر پهنه زمين چيره مي‌گردد.

منجی بشریت كه مهدی(عج) لقب دارد با ايجاد حكومت واحد جهاني، سراسر جهان را در پرتو تعاليم عدل‌گستر اسلام اداره مي‌كند و تباهي‌ها، نابرابري‌ها، بي‌دادگري‌ها و نابساماني‌ها را از ریشه می‌کند.

آگوستین به عنوان پدر پارادایم نوین

آگوستین از میان آبای کلیسا تنها کسی است که حتی امروزه نیز همچنان یک قدرت فکری است. وی مشرکان و مسیحیان، فیلسوفان و الاهیدانان را، فارغ از مکتب و فرقه شان، به یک اندازه از طریق نوشته هایش مجذوب، و آنان را با مقاصد و شخصیت خود همراه می سازد. تأثیر پایدار، غیر مستقیم و کمابیش جرح و تعدیل شده او، به مثابه سنتی آگاهانه یا ناآگاهانه، در کلیساهای غرب، و از طریق آنها در میراث کلی فرهنگ باقی مانده است... آگوستین یک نابغه بود. او تنها پدر کلیساست که می تواند بی چون و چرا مدعی چنین لقب مبالغه آمیزی در باب ارزیابی شخصیت در عصر مدرن باشد.

زندگی سنت اگوستین

مارکوس اورلیوس اوگوستینوس معروف به سنت اوگوستین محسوب می گردد. از تأثیرگزارترین فیلسوفان و اندیشمندان قرون وسطی شکل دهندگان سنت مسیحی کاتولیک غربی اوگوستینوس به سال 354 میلادی از در نمیدی شمال آفریقا، و پروتستان) به حساب می آید. او از یک مادر مسیحی و پدر غیر مسیحی متولد شده است...

سن اگوستین از جمله متفكّرانی است كه اندیشة حكومت جهانی را به بحث مي‌گذارد. وی در كتاب شهر خدا از دو الگوی حكومتی یاد مي‌كند كه به اندیشة حكومت جهانی ناظر است. در حكومت جهانی این اندیشه‌ور تمام بشر از آن رو كه خویشتن را بندگان خدای واحد مي‌دانند، به زندگی مشترك و مسالمت‌آمیز مي‌رسند.

مي‌گوید از آن‌جا كه خداوند انسان را مأمور كرد همسایه‌اش را مثل خویشتن دوست بدارد، به ناچار عین این محبت را به زن‌ها و بچه‌ها و دیگر اعضای خانواده و همچنین به تمام آفریدگان خدا نیز باید داشته باشد و چنین نگرشی با صلح و همزیستی با تمام جهانیان ارتباط خواهد داشت. در مجموع پشتوانة نظری اگوستین، حوزه‌های مسیحی است و تحقّق عینی این آموزه‌ها، ساز و كار امنیت و صلح جهانی در پرتو حكومت جهانی تلقّی مي‌شود.

سنت آگوستین، در شهر خدا «اُتوپیا» یا جامعه ای آرمانی را به تصویر می کشد که در آن زشتی ها و بی عدالتی ها نفی شده است. به بیان دیگر، از دل آن ارزش ها و ایده آل های بشری که در کتاب شهر خدا تصویر شده است، یک فلسفه ی سیاسی بیرون آمده است. تأکید من بر این نکته است که ما باید از دل مفاهیمِ خود یک فلسفه ی سیاسی بیرون بیاوریم. اگر می خواهیم حکومت دینی یک حکومت پاینده باشد، باید فلسفه ی سیاسی مختص به خودش را داشته باشد. اگر چنین نباشد، همواره ما حکومتی دینی خواهیم داشت که از سوی غرب با تهاجم فلسفه های سیاسی دیگر رو به رو است.

فلسفه ی سیاسی حکومت، باید با مبادی دینی اش سازگار باشد و منافاتی هم ندارد که یک حکومت دینی، چندین فلسفه ی سیاسی رقیب داشته باشد، چنان که در جهان هم چنین است. بنابراین اگر بخواهیم از این دید بحث را جمع بندی کنیم، باید از مفاهیمی چون مهدویّت و جامعه ی آرمانی که در آن آزادی، عدالت، رشد و خردورزی خواهد بود، یک فلسفه ی سیاسی استخراج کنیم که از سویی مبنای حرکت توده ها و از سویی دیگر، مبنای برنامه ریزی حکومت باشد.

سن اگوستين اندیش‌مند شهير كلاسيك نيز درباره حكومت واحد جهاني مباحثي را مطرح كرده است. وي در كتاب «شهر خدا» دو نوع حكومت را بيان مي‌كند كه در آن انديشه و تفكر حكومت واحد جهاني به چشم مي‌خورد. اگوستين ابتدا حكومت دنيوي يا شهر زميني را بيان مي‌كند كه در آن جهان‌داران و صاحبان قدرت، فرمان مي‌رانند.

به نظر وي تا وقتي كه آنان عدالت، امنيت و نظم را برقرار مي‌كنند، اطاعت از ايشان وظيفه ديني است. ولي براي اعضاي شهر خدا، دين وسيله‌اي است كه بايد از آن براي رسيدن به مقصد نهايي (صلح پايدار آسماني) بهره گرفت.

اگوستين از منظري ديگر و در غالب مفاهيم و انگاره‌هاي روحي و عاطفي حكومت واحد جهانی را به روشي ديگر بيان مي‌كند. اگوستين بر اين باور است كه پيوند عشق، محبت و سازگاري بر اساس روابط عاطفي مي‌تواند باعث رخداد مهم حكومت واحد جهاني باشد. وي بر آن است كه بندگان خدا مي‌توانند به طور مثبت و فعال با هم متحد شوند و يكديگر را كه آفريده‌هاي خداي مشترك هستند، دوست بدارند! البته اين صلح تنها به معناي ترك جنگ و زندگي همراه با همزيستي مسالمت‌آميز نيست، بلكه اتحادي فعال و ارتباطي است عاطفي كه بر انديشه‌اي سرشار از عشق و محبت و بهتر زيستي عاطفي استوار است.

سن اگوستين نخستين فيلسوف و اندیش‌مندي است كه انديشه صلح جهاني را مطرح كرد. وي به يك نظام جهاني، كه همه جهانيان تابع و مطيع آن هستند، قائل است. در نظر او همه مطيع آفريدگاري يكتا هستند.

صلحي كه از نظر افلاطون فقط در داخل مرزهاي يك «دولت‌شهر» ميسر بود، از نظر اگوستين چنان گسترده است كه همه جهان را فرا مي‌گيرد. از آن‌جا كه خداوند انسان را مأمور كرده است كه همسايه‌اش را به مانند خود دوست بدارد، پس به ناچار اين محبت را نسبت به زنان و كودكان و ديگر اعضاي خانواده و هم‌چنین نسبت به تمام آفريدگان ديگر خدا نيز بايد داشته باشد. به اين ترتيب چنين بنده‌اي در صلح و آرامش و در عين سازگاري با تمام جهانيان به سر خواهد برد.

در نظر اگوستين محور اتحاد و شكل‌گيري حكومت واحد جهاني سازگاري و رفتار مناسب بر اساس دوستي بين افراد جامعه است. از نظر وي هرگاه مردم توانستند بنابر دستور خداوند همسايه را چون خدا و فرزند ديگران را چون فرزند خود دوست داشته باشند مي‌توان به يك جامعه سعادت‌مند و زير نظر حكومتي واحد رسيد.

به نظر آگوستین:

اگر انسان در مسیر بندگی خالق و خدای راستین خویش، فرمان های او را خالصانه انجام دهد، بی آن که مرگی برایش در کار باشد، جاودانگی بی پایان و پربرکتی خواهد داشت، ولی اگر راه غرور و نافرمانی از خدای خود را در پیش گیرد و از اراده آزاد خویش سوء استفاده کند، محکوم به مرگ خواهد بود؛ مرگی چون مرگ جانوران پست. او بنده شهوت خویش می شود و پس از مرگ نیز به نفرین ابدی دچار می شود.

در «شهر خدا»، قوم گرایی، نژاد و زبان مطرح نمی شود، بلکه آن چه که شهر خدا را از دیگر شهرها جدا می سازد، باور به یگانگی خدا و پیروی از احکام و قوانین مشترک و داشتن امیدهای یکسان است.

در «شهر خدا» که آگوستین بیش از 13 سال به طراحی و توضیح آن پرداخت و به واسطه آن، در برابر رویکرد استدلالی کافران، جبهه جدیدی از مخالفت گشود، نهادها و سازمان های صرف انسانی با بدبینی نگریسته می شوند و تنها دولتی به عدالت پروری وصف می شود که خدمت گذار خداوند به شمار آید و مجمع دینی رسمی شمرده شود.
در این مدینه، تمامی امور، از تاریخ گرفته تا نیک و بد کردارها و رفتار و سرنوشت انسان ها از رهگذر مشیت و اراده الهی رخ می دهند و جنبه عینی به خود می گیرد. تاریخ طرحی است از سوی خداوند که تحقق تدریجی می یابد. ایمان و کفر آدمیان از ازل در مشیت الهی رقم خورده است؛ بدون این که از سوی اراده بشری کم تر دخالتی داده شود.

در دستگاه نظری سنت آگوستین، دو گروه انسان هستند:

1 ـ انسان های برگزیده؛

2 ـ انسان های نفرین شده.

او از این دو گروه انسان به دو شهر، شهر خدا و شهر خاکی یاد می کند. به باور او، شهر خاکی از زندگی مادی برخوردار است و انسان را ملاک قرار می دهد و شهروندان چنان جامعه ای خودخواه و مغرورند، ولی شهر مینویی، از معنویت و روح برخوردار است و خدا را ملاک قرار می دهد.
دو شهر در نتیجه دو عشق شکل گرفته اند: عشق زمینی یا عشق به خود؛ حتی به بهای تحقیر خدا؛ عشق مینویی و عشق به خدا؛ حتی به بهای تحقیر خود. اولی شکوه را در خود و دومی در خدا می بیند.

ولی سرانجام می گوید: در روزگاری، که دیر نمی پاید، خداوند این دو شهر را از هم جدا می کند و تمام لطف خود را شامل حال شهر خدا و ساکنانش می کند.
سنت آگوستین کتاب «شهر خدا» را در دفاع از مسیحیت نگاشته است. وی در همان اثر 22 جلدی، تمام نظریات سیاسی ـ اجتماعی خود را ابراز داشته است. در این اثر، اسقفِ مسیحی، از تقابل ارزش های جهان فانی و انگیزه های جهان باقی سخن می گوید و در تلاش پی گیری، می کوشد نظام ارزشی زندگی اجتماعی «این جهانی» را به نقد کشد.
او تاریخ برپایی «شهر آدمیان» و «شهر خدا» را به زمان هبوط آدم بر می گرداند و دو شهر بابل و بیت المقدس را نشانه های تجلی یافته از واقعیت این دو شهر می داند.

الگوی پیشنهادی سنت آگوستین برای ایجاد دو شهر، به مثابه خانواده است. وی بر آن است که یک جهان بزرگ، از مجموعه دولت های کوچک تر به وجود می آید؛ چنان که یک شهر از مجموعه خانواده ها شکل می گیرد. با این تعبیر، بر این نکته پافشاری می کند که در اداره یک شهر، فشار و اجباری بیش از آن چه برای اداره درست یک خانواده لازم است، نباید به کار برد؛ زیرا قانون، تجلّی یک قدرت کهن نیست، بلکه ریشه های آن، در خشنودی افراد نهفته است.

در واقع، مدار حکم رانی بر این شهر بر پایه اندرز و نصیحت استوار می گردد. به باور او «دولت حقیقی»، همان کلیسای حقیقی است که پس از نشئه دنیوی تحقق پذیر خواهد بود. سنت آگوستین بر آن است که خداوند ستمکاران را برای گوشمالی بدکاران به قدرت می رساند و از این رو، به مبارزه برای استقرار حکومت نیکان نیازی نیست. انسان مستوجب لعنت ابدی است؛ زیرا وارث گناه آغازینی است که آدم ابوالبشر انجام داد. از این رو، مجازات او، وصف عدالت خداوند را برپا می دارد.