مردم در طول مبارزات انقلاب اسلامی یکی از ارکان اصلی مبارزات محسوب می‌شدند و حضور آنان در صحنه و آمادگی برای برپایی حکومت اسلامی و همراهی و پذیرش رهبری حضرت امام و جانفشانی و فداکاری آنان، مهمترین نقش را در پیروزی انقلاب اسلامی دارا بودند.

در حقیقت انقلاب اسلامی را باید محصول فداکاری مردم دانست. انقلاب اسلامی سه رکن اساسی و کانون محوری داشت یکی مردم، دیگری رهبری و سوم ایدئولوژی که پیروزی انقلاب اسلامی و به ثمر رسیدن مبارزات علیه رژیم ستمشاهی در پرتو این سه رکن به دست آمد.

مردم، یکی از سه رکن اساسی انقلاب

انقلاب اسلامی مردم ایران متکی به اسلحه نبود؛  بلکه مردم با پذیرش امام خمینی به عنوان رهبر و اسلام به عنوان ایدئولوژی انقلاب، به فرامین امام که برگرفته از دستورات الهی بود، لبیک گفتند و توانستند رژیم طاغوت را سرنگون سازند. به عبارت دیگر مردم جزو سه رکن اساسی پیروزی انقلاب اسلامی هستند و اگر مردم وارد کارزار نمی‌شدند، قطعاً انقلاب عظیم اسلامی در حد یک قیام کوچک باقی می‌ماند.

ازجمله مصادیق حضور مردم در جریان انقلاب، تجمع اهالی قم پس از دستگیری حضرت امام در سال ۱۳۴۲ است. امام در نیمه شب ۱۵ خرداد دستگیر شدند و مردم مبارز قم قبل از طلوع آفتاب در مقابل منزل ایشان در قم اجتماع کردند و از آنجا به همراه حاج آقا مصطفی خمینی به سمت صحن حضرت معصومه (س) به حالت اعتراض، راهپیمایی کردند، در صحن اجتماع باشکوهی ترتیب دادند و خواستار آزادی امام شده و شعار‌هایی بر علیه رژیم پهلوی سر دادند.

 همچنین مردم انقلابی در شهر‌های دیگری نظیر تهران، شیراز، تبریز و مشهد تظاهرات کردند و رژیم پهلوی نیز با خشونت با مردم مقابله کرد و تعداد زیای از مردم در جریان تظاهرات در سراسر کشور مجروح و بازداشت شدند.
 
به طور کلی، قیام اسلامی و فراگیر مردم ایران در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، باعث افزایش آگاهی سیاسی مردم و حضور بیشتر آن‌ها در صحنه شد و با تثبیت رهبری امام خمینی (ره)، گروه‌های سیاسی غیر مذهبی به حاشیه رانده شدند.  حضور پرشور مردم در این روز اگرچه با سرکوب رژیم طاغوت مواجه شد، لکن شرایط را برای پیروزی انقلاب اسلامی آماده کرد و امروزه از این روز به عنوان زمینه‌ساز پیروزی انقلاب اسلامی یاد می‌شود.
 
یکی دیگر از قیام‌های مردمی در جریان پیروزی انقلاب اسلامی، قیام ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ است که مسیر شکل‌گیری نظام اسلامی را هموارتر کرد. ماجرا از این قرار بود که راهپیمایی عید فطر در تپه‌های قیطریه تهران در روز ۱۳ شهریور ۱۳۵۷ به تظاهراتی گسترده علیه رژیم پهلوی تبدیل شد. سه روز بعد نیز گردهمایی بزرگی در تهران شکل گرفت و حاضرین خواستار سرنگونی حکومت پهلوی شدند.

در این روز تصمیم بر آن شد تا روز بعد نیز در میدان ژاله تظاهرات دیگری انجام شود؛ اما دولت برای جلوگیری از به وقوع پیوستن این تظاهرات در ۱۲ شهر حکومت نظامی اعلام کرد. مردم در روز ۱۷ شهریور در میدان ژاله و اطراف آن تجمع کردند و رژیم پهلوی با تانک، مسلسل و بالگرد به سرکوب و کشتار مردم پرداخت و سند دیگری در همراهی مردم با انقلاب اسلامی با خون آنان به امضا رسید.

روشن است که عدم حضور مردم در روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ و سایر تظاهرات در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب و بی‌تفاوتی ملت به بازداشت حضرت امام و درخواست علما برای تجمع و تظاهرات علیه رژیم ستمشاهی، هرگز آرزوی سقوط رژیم طاغوت و برپایی نظام توحیدی را به واقعیت تبدیل نمی‌کرد. اگرچه تنها به گوشه‌ای از نقش مردم در جریان انقلاب اشاره شد، لکن مشخص است که عدم همراهی مردم با امام خمینی و علمای اسلام، حرکت اسلامی در ایران را به انقلاب عظیم اسلامی تبدیل نمی‌کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری جمهوری اسلامی مردم همواره اصالت نقش خود را حفظ نمودند و در مواقع حساسی که نظام و، ولی فقیه به حضور آنان در صحنه نیاز داشتند، ولی امرشان را تنها نگذاشتند و به صورت خودجوش و یا به توصیه و دستور، ولی فقیه در میدان‌های مختلف حاضر شدند.

منبع: دفاع مقدس