خداوند عزیز، بیان را به انسان آموخت و خود نیز قرآنش را بیان نامید. از ابتدای خلقت حضرت آدم (علی‌نبیّنا‌وآله‌وعلیه‌السّلام) هم خود و هم پیامبرانش به تبیین و روشنگری اذهان و افکار انسانها پرداختند. انسان، موجودی است که سه ساحت فکر و فهم، ایمان و عاطفه و ساحت عمل و رفتار را دارد و زمانی به عمل، اقدام میکند که قلبش و فکرش، برای انجام آن عمل، پذیرا باشند. از اینجا است که تبیین، اهمّیّت می‌یابد و هر کس و هر گروه برای رسیدن به اهدافش، تلاش دارد که مبانی و اهدافش را تبیین کند یا حدّاقل در پوششی از تبیین قرار دهد تا افراد بیشتری را با خود همراه کند.

و البتّه در مواردی نیز برای همراه کردن از اجبار و زور استفاده شده که به قول آن ضرب‌المثل عربی، آخرین حربه و دارو است و حتّی جبهه‌ی باطل و شیطانی نیز ترجیح میدهد تا بیشتر از تبیین و همراه‌سازی و اقناع استفاده کند و کمتر به زور و قدرت، متوسّل شود.

در تاریخ حرکت انبیا و در رأس ایشان، حضرت رسول اکرم(صلّی‌الله‌وعلیه‌وآله) و در ادامه ائمّه‌ی اطهار(علیهم‌السّلام) موارد متعدّدی از تلاش برای تبیین را می‌بینیم. قرآن کریم با آنکه خود بیان است و مبین امّا باز رسول خدا مکلّف است تا آن را با لسان خود تبیین کند؛ و ناگزیر تبیین انبیا و اولیا به مذاق اهل باطل، خوش نیامده و لذا گاهی جان شریف خود را در راه تبیین، در طبق اخلاص نهادند و گاهی رنجها، شکنجه‌ها و زندانها را در این مسیر، به جان خریدند. پیروان و یاران صادق ایشان نیز یکی از اولویّتهای خود را تبیین قرار دادند.

 جهاد؛ یعنی تلاش در برابر مواجهه‌ی با دشمن
در فرهنگ اسلامی و دینی، هر عملی که در مواجهه‌ی با دشمن و با تحمّل سختی و مشقّت و با تلاش و کوشش انجام گیرد، جهاد نام دارد و اجر فراوانی برای آن ذکر شده است. البتّه برخی از مصادیق جهاد، واجب بوده و در صورت کوتاهی در انجام آن، مجازات اخروی و بعضاً دنیوی بر آن بار میگردد. جهاد میتواند جنگ رودررو یا جنگ اقتصادی یا فرهنگی و... باشد. رهبر انقلاب با بهره‌گیری از این مفهوم دینی، تعبیر «جهاد تبیین» را به کار برده‌اند.

 نقش تبیین در پیروزی نهضت‌های معاصر
نهضت‌های اسلامی در دوران معاصر نیز بدون تبیین اثرگذار یا به نتیجه نرسیده یا به سرعت رو به زوال گذاشته است. در واقع یکی از مهم‌ترین عناصر ماندگاری هر جریانی، قدرت تبیین و اقناع‌سازی آن است.

 

نهضت امام خمینی(قدّس‌سرّه) با تکیه بر عنصر تبیین و بدون استفاده از حرکتهای مسلّحانه توانست رژیم تا دندان مسلّح ستم‌شاهی را به زیر آورد و به پیروزی برسد. همچنین پایداری و مانایی انقلاب اسلامی نیز با بهره گرفتن از عنصر تبیین بوده است.

 رهبر انقلاب؛ پیوندزننده‌ی مبارزه با تبیین
رهبر انقلاب اسلامی حیات جهادی خود را با دو مشخّصه‌ی «مقاومت» و «تبیین» معرّفی میکنند و البتّه تصریح میفرمایند که «مبارزه‌ی بدون روشنگری منجر به ارتجاع» و «روشنگری بدون مبارزه به پوچی» می‌انجامد. اوّلین اقدام انقلابی و سیاسی ایشان مربوط به چهارده سالگی‌شان و یک اقدام تبیینی است و تاکنون قریب به هفتاد سال است که عنصر تبیین را در کنار عنصر مقاومت و مبارزه دارند. و برای تبیین‌های خود شکنجه‌ها و زندانها و محرومیّتها را تحمّل کرده‌اند. ایشان معتقدند که «اساس کار ما، تبیین است» و اصلاً روش اسلام، تبیین است. و این گونه است که همیشه بهنگام در حوادث و وقایع، حاضر بوده‌اند و هر جا لازم بوده به تبیین مسائل پرداخته‌اند. در دوران رهبری ایشان موارد فراوانی را می‌یابیم که ایشان به میدان تبیین آمده‌اند برخی موارد از سنخ روشنگری در زمان فتنه یا حادثه بوده است مانند دوران فتنه‌های ۷۸ و ۸۸ و ۹۸ و برخی نیز در راستای گفتمان‌سازی بلندمدّت در فضای عمومی بوده است. مواردی همچون تبیین و گفتمان‌سازی خطّ امام، عدالت‌طلبی، مذاکره و ارتباط با آمریکا، حقّ مسلّم بودن انرژی هسته‌ای، تولید ملّی، اقتصاد مقاومتی، انقلابیگری، روحیّه‌ی جهادی، سبک زندگی اسلامی - ایرانی، نگاه به درون، هویّت ملّی، حضور در صحنه، اهمّیّت حفظ قدرت موشکی، نهضت نرم‌افزاری علمی، تحوّل در حوزه‌های علمیّه، حقوق زن، تبیین واقعیّتهای کشور و دشمن و... .

 فرمان جهاد تبیین
در سالهای اخیر، به خاطر شرایط خاصّ کشور و جهان، بارها تبیین را از عموم مردم و بویژه از نخبگان و خواص، مطالبه کرده‌اند و تصریح فرموده‌اند با تبیین و به شکست رساندن نقشه‌ی تحریف، ان‌شاءالله تحریم نیز شکست خواهد خورد. در بیانات رهبر انقلاب در پایان مراسم عزاداری اربعین حسینی سال ۱۴۰۰ مجدّداً این فرمان صادر شد که همه موظّف به تبیین هستند و این فرمایش، دلیلی شد برای تألیف این اثر به عنوان نقشه‌ی راه مجاهدان عرصه‌ی تبیین.

 کتاب جهاد تبیین
این اثر با بهره‌گیری از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به ابعاد مختلف جهاد تبیین پرداخته است. در فصل اوّل به کلّیّات بحث از جمله تعریف جهاد و جهاد تبیین و همچنین فواید و آثار تبیین و مطالبی از این دست، پرداخته شده است. در فصل دوّم، بحث الزامات جهاد تبیین مطرح است که به سیاستها و بایدها و نبایدهای این فریضه اختصاص دارد. فصل سوّم کتاب، مربوط به برخی از روشهایی است که در بیانات رهبر انقلاب، به آن اشاره شده است. در بیانات ایشان، موضوعاتی مورد مطالبه قرار گرفته است که مجاهدان این عرصه لازم است تبیین این موضوعات را در اولویّت قرار دهند که در فصل چهارم کتاب به بیش از سی مورد از این موارد، پرداخته شده است. فصل پنجم این اثر نیز به وظایف اقشار و نهادهای مختلف در این زمینه اختصاص یافته است.

در این اثر تلاش شده است تا نهایت تلخیص رعایت شده و به حدّاقل از بیانات، بسنده شود. از طرفی این بیانات سرخط‌هایی را به مخاطب ارائه میدهد که میتواند مبدأ گروه‌های اندیشه‌ورز باشد فلذا نباید به مطالب کتاب، متوقّف شد.

 برای خرید کتاب به پایگاه انتشارات انقلاب اسلامی مراجعه نمایید.