دوازدهم تیر ۱۳۶۷ شمسی هواپیمای مسافری ایرباس ایران که از بندرعباس عازم دبی بود، بر فراز آب‌های خلیج فارس و در نزدیکی جزیره «هنگام» مورد هجوم یگان‌های دریایی متجاوز آمریکایی مستقر در آب‌های خلیج فارس قرار گرفت و همه ۲۹۱ مسافر و خدمه آن اعم از مرد و زن و کودک و نوجوان و کهن‌سال به شهادت رسیدند.

پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر

قرار بود روز دوازدهم تیر ۱۳۶۷ هواپیمای ایران ایر با شمارهٔ پرواز ۶۵۵ با و شناسه «IR۶۵۵» به همراه ۲۷۵ مسافر (با ملیت‌های ایرانی، اماراتی، یوگسلاوی، پاکستانی، هندی و ایتالیایی) و ۱۶ خدمهٔ پرواز که در مجموع بیش از ۲۹۰ نفر می‌شدند در ساعت ۱۰ صبح به مقصد دبی، امارات متحده عربی پرواز کند. این هواپیما از تهران عازم دبی بود و در بندرعباس توقف داشت. اما این پرواز به دلیل اصابت دو موشک هدایت شونده ریم -۶۶ از ناو وینسنس آمریکا هرگز به مقصد نرسید و در خلیج فارس سقوط کرد.

بیش از ۲۹۰ سرنشین این هواپیما، یعنی ۶۶ کودک، ۵۲ زن، ۱۷۲ مرد و ۳۶ نفر از اتباع یوگسلاوی سابق، هند، پاکستان، ایتالیا و امارات در این پرواز قربانی شدند.

خلبان پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر

کاپیتان محسن رضائیان، خلبان با سابقهٔ پرواز ۶۵۵ هواپیمای ایرباس آ -۳۰۰ بود که بیش از ۷٬۰۰۰ ساعت پرواز را در کارنامهٔ خود داشت.

جزئیات شلیک به هواپیمای ایران ایر

بر اساس گزارش نیروی دریایی آمریکا، در بامداد روز حادثه دو فروند از کشتی‌های جنگی آمریکا یعنی ناو یواس‌اس وینسنس و ناوچه یواس‌اس مانتگومری با قایق‌های توپ دار ایرانی که یک نفتکش پاکستانی را در خلیج فارس تهدید کرده بودند، درگیر می‌شوند و دو طرف به تبادل آتش می‌پردازند. چهل دقیقه پس از آغاز این درگیری، ناو یواس‌اس وینسنس دو فروند از این قایق‌ها را غرق می‌کند. اگرچه در گزارش‌های اولیه گفته شده بود که این درگیری در آب‌های بین‌المللی روی داده اما بعدها در سال ۱۹۹۲ میلادی مشخص شد که محل وقوع این نزاع، آب‌های ایران بوده است.

همزمان با این درگیری، ایرباس مسافربری ایران فرودگاه بندرعباس را حدود نیم ساعت دیرتر از زمان برنامه‌ریزی شده برای پرواز، ترک می‌کند. تحقیقات بعدی نیروی دریایی آمریکا نشان داد که این هواپیمای ایرانی در همان راه هوایی تجاری تأیید شده‌اش در حال پرواز بوده و خود را نیز در فرکانس‌های کنترل ترافیک هوایی به عنوان یک هواپیمای غیرنظامی معرفی کرده است.

همزمان با پرواز این هواپیما ویلیام سی. راجرز، کاپیتان ناو «یواس‌اس وینسنس» اطلاعاتی را دریافت می‌کند مبنی بر اینکه یک هواپیمای ناشناس که از سوی رادارها شناسایی شده است، به تماس‌ها و هشدارها پاسخ نمی‌دهد. به او همچنین گفته شده بود که احتمال دارد این هواپیما، یک جنگنده اف -۱۴ ایران باشد.

این ناو همچنین ادعا کرد که هواپیما به تدریج ارتفاع خود را کم کرده و در مسیر عادی خود نیز نبوده که بعداً ثابت شد چنین ادعاهایی واقعیت نداشته است.

در ساعت ۱۰:۲۲ ناو جنگی وینسنس آمریکا که از یک مأموریت اسکورت برمی‌گشت و به حریم آب‌ّهای ایران وارد شده بود، به دستور ناخدا ویلیام راجرز، فرمانده ناو وینسنس، موشک استاندارد ۲ را به سوی پرواز ۶۵۵ شلیک کرد. هواپیما از صفحه رادارهای زمینی محو شده و در آب‌های خلیج فارس سقوط کرد. با عدم اطلاع از سرنوشت هواپیما، برج مراقبت فرودگاه بندرعباس، در تماس با دبی، پیگیر سرنوشت پرواز ۶۵۵ شده ولی آن‌ها نیز اظهار بی‌اطلاعی کردند. بلافاصله پس از این واقعه، مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف -۱۴ جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده‌اند.

پس از سقوط این هواپیما، هیچ‌کدام از کشتی‌های آمریکایی حاضر در منطقه اقدامی برای جستجوی بازماندگان و نجات آنها نمی‌کنند. به این ترتیب بیش از ۲۹۰ سرنشین این هواپیما که ۶۶ نفر از آنها کودک بودند، تنها به این دلیل که هواپیمایشان «به اشتباه» هواپیمایی جنگنده شناسایی شده بود، کشته می‌شوند.

ناخدای ناو یواس‌اس وینسنس

«ناخدا ویلیام سی. راجرز سوم» که معمولاً به عنوان «ویل سی. راجرز سوم» شناخته می‌شود در دسامبر سال ۱۹۳۸ در «فورت ورث تگزاس» به دنیا آمد. او افسر نیروی دریایی آمریکا بود و بیش‌تر به خاطر فرماندهی ناو «یو. اس. اس وینسنس (G- ۴۹)»، یک ناوشکن در کلاس Ticonderoga مجهز به سیستم‌های رزمی Aegis شناخته شده بود. در زمان فرماندهی او، این ناو، عامل جنایت سرنگون کردن پرواز شماره ۶۵۵ هواپیمای ایران بر فراز خلیج فارس بود که منجر به کشته شدن ۲۹۰ غیرنظامی شد.

تمام سربازان ناو جنگی وینسنس پس از این حادثه، به‌خاطر به پایان رساندن چند سال حضور خود در یک منطقهٔ جنگی مدال مبارزه دریافت کردند. مدال نیروی دریایی آمریکا اغلب به کارهای قهرمانی یا خدمات شایسته داده می‌شود. بر اساس گفته‌های شبکهٔ هیستوری، مدال مبارزه به کسانی داده می‌شد که می‌توانستند با «سرعت و دقت آتش بگشایند».

روزنامهٔ واشینگتن پست در مقاله‌ای در سال ۱۹۹۰ نوشت که مدالی که به خدمهٔ ناو وینسنس داده شد به خاطر تمام دوره عملیاتی و مأموریتی آنها از سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۸ و همچنین اقدامات آن‌ها در مقابله با قایق‌های تندروی جنگی ایرانی بود.

در سال ۱۹۹۰ ناخدا ویل راجرز مدال لژیون لیاقت را از دستان جورج هربرت واکر بوش، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، به‌خاطر رفتار بسیار شایسته و انجام خدمات برجسته بین تاریخ آوریل ۱۹۸۷ تا مه ۱۹۸۹ به عنوان افسر فرماندهٔ ناو وینسنس دریافت کرد. راجرز در حالی این مدال لیاقت را دریافت می‌کرد که در مراسم تجلیلش هیچ اشاره‌ای به سرنگون کردن پرواز ۶۵۵ ایران ایر نشد.

اجساد قربانیان

عملیات جمع‌آوری اجساد قربانیان پرواز ۶۵۵ ایران ایر با بسیج کلیهٔ امکانات منطقهٔ یکم دریایی ارتش (بندرعباس) به‌همراه اعزام ۸۰ تن غواص، دو فروند ناو (ناوهای تنب و لاوان)، دو فروند هواناو و چهار فروند بالگرد، بلافاصله پس از واقعه آغاز شد. بعد از جمع‌آوری اجساد، سریعاً جمع‌آوری قطعات هواپیما آغاز شد. این دو عملیات به صورت شبانه‌روزی و در مجموع به‌مدت ۵۲ روز انجام گرفت. دلایل زیر باعث طول کشیدن عملیات شده بود:

• دمای هوا در طول روز، به بیش از ۵۰ درجهٔ سلسیوس می‌رسید. قطعات اجساد به‌دلیل باقی ماندن در آب ورم کرده و حتی در تابوت جا نمی‌شدند و مسئولین ناچار شدند تا برای انتقال آن‌ها از برانکاردهای توری استفاده کنند.
• به‌دلیل اصابت موشک دوم، ضمن پرتاب شدن مسافران به بیرون هواپیما، پوست سر و بدن آن‌ها کنده و گوشت بدن اکثر آن‌ها نیز تکه‌تکه شده و در نهایت قطعات متلاشی شدهٔ بدن آن‌ها در سطح وسیعی از دریا شناور شده بود.
• حاضرین در عملیات با صحنه‌های بسیار دل‌خراش و تکان‌دهنده‌ای روبرو می‌شدند. مثلاً، تکه‌های بدن مسافران بی‌گناه به دست و بدن غواصان می‌چسبید. شدت دل‌خراش بودن این صحنه‌ها طوری بود که بعضاً خبرنگارانی که تحمل مشاهدهٔ چنین صحنه‌هایی را نداشتند، دوربینشان را رها کرده و صحنه را ترک می‌کردند.