26دی ماه سال 1357 سالروز فرار شاه از ایران است؛ فراری که دفترچه خاطرات تلخ دوران استبدادی این رژیم را برای همیشه بست.

این اولین فرار شاه مملکت با آن همه ادعا و اقتدار نبود .آمریکا در کودتای سیاه 28 مرداد در سال 1332، که بعد از اولین فرار شاه، مهره تحت فرمان خود را به تخت حکومت ایران بازگرداند.اما درسال 57 دیگر جامعه پذیرای سلطنت نبود و شاه هم توان رویارویی با موج انقلابیون خط امام را نداشت .

درهمین دوران فرار شاه آغاز دوران جدید درحیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه ایرانی بود .فرار محمدرضا در 26 دی‌ماه 1357، دومین فرار او از ایران بود اما بار دوم این اتفاق رخ نداد که اربابان وی بتوانند شاه را حمایت نمایند .در این دوران تفاوتها و بینش و بصیرت مردم افزایش یافته و اینگونه نبود که باز هم بیگانگان بتوانند عامل خود را در رأس مملکت به عنوان شاه قرار دهند .

بعد از سالها تحمل ظلم و ستم و بی عدالتی ،قیام ملت ایران در مقطع سالهای 1356- 1357، هدف بنیادی‌تر، بزرگتر و سرنوشت‌سازتری برای سرنگونی حکومت پهلوی و برقراری نظام سیاسی جدیدی را دنبال می‌کرد .

هدف نهضت ملی ایران در آن مقطع سرنگونی رژیم پهلوی و جایگزین ساختن آن با نظام سیاسی جدیدی نبود.اما، درسالهای 1356- 1357، انقلاب اسلامی ملت ایران تحت رهبری امام خمینی (ره) آشکارا، هدف خود را سرنگون ساختن نظام شاهنشاهی و برپایی نظام سیاسی نو بر مبنای احکام و قوانین اسلامی را دنبال می‌کرد .اما داستان نقش مردم و رهبری امام خمینی (ره) در عدم بازگشت شاه به کشور در جریان فرار دوم چیست؟

زمان خروج شاه از ایران ، معلوم بود که نشان از پیروز شدن انقلاب اسلامی ایران در آینده‌ای نه‌چندان طولانی دارد وحامیان داخلی و خارجی شاه ومجموعه دربار شاهنشاهی پهلوی به رغم تمام تلاشهای پیشگیرانه پیدا و پنهان که انجام می دادند، قادر به نجات آن از سقوط نهایی نخواهند بود .در دوران بحرانی سال 57،جامعه آشفته ایران از رهبری هوشمندانه دلیرانه و قاطعانه و استوار امام خمینی برخوردار بود، که به حد کمال، تمام تحولات و رخدادهای انقلاب ملت ایران را دنبال کرده و هدایت می‌نمود.

اما این رهبر فرزانه توانسته بود با توکل بخدای واحد این سد شاهنشاهی ظلم و ستم را نابود نماید و بتواند حرکتی عظیم را رقم بزند به گونه ای که دیگر راهی جز رفتن از ایران برای شاه باقی نباشد .شاه فراری شخصیتی متزلزل و ترسو بوده و توان مقابله چندانی دربرابر ناملایمات و بحرانهای سیاسی و اجتماعی نداشت .حتی ازماهها قبل شاه گفته بود که اگر وضع به همین منوال ادامه یابد و بحران انقلاب مهار نشود، کشور را ترک خواهم کرد.

 با گسترش بیشتر حرکت عظیم انقلاب و نا امیدی حامیان داخلی و خارجی حکومت از دولت نظامی ارتشبدازهاری، طرح تشکیل دولت بختیار قوت گرفت و به سرعت شاه ناگزیر از قبول شرایط بختیار برای زمامداری شد. این بار دیگر وی به بکلی مهیای خروج از کشور شد که البته نخست‌وزیر جدید هم خواستار آن بود.جالب اینجاست که فرار شاه از کشور روند پیروزی انقلاب اسلامی تسهیل کرد .دردوران نخست‌وزیری بختیار سرکوب حکومت حتی بیشتر شده و رقم قربانیان در میان انقلابیون افزایش پیدا کرد.

 اما در زمان خروج از کشور تشریفات مربوط به خروج شاه خصوصی و غیررسمی بود.مشایعت کنندگان، نخست وزیر، رؤسای مجلس، وزیردربار، رییس ستاد ارتش و گروهی از مقامات وابسته به دربار بودند.فرودگاه مهرآباد درمحاصره یگان های گارد شاهنشاهی بود.مقارن ساعت یازده و نیم صبح، شاه و همسرش، با یک هلیکوپتر وارد فرودگاه شدند.

مصاحبه ی کوتاه شاه در فرودگاه

مدتی است احساس خستگی می کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمناً گفته بودم پس از این که خیالم راحت شود و دولت مستقر گردد، به مسافرت خواهم رفت. این سفر اکنون آغاز می شود و تهران را به سوی آسوان در مصر ترک می کنم. امروز با رأی مجلس شورای ملی که پس از رأی سنا داده شد، امیدوارم که دولت بتواند هم به جبران گذشته و هم در پایه گذاری آینده موفق شود.این سفر بستگی به حالت من دارد و درحال حاضر دقیقاً نمی توانم آن را تعیین کنم.

تلاش فرح در آخرین روزها برای اینکه موافقت شاه را به استعفا از مقام سلطنت و تفویض مقام نیابت سلطنت به وی، طبق قانون اساسی جلب نماید. شاه نپذیرفت و گفت این کار مشکلی را حل نخواهد کرد. سرانجام شاه روز 26 دی 1357، فرار را بر قرار ترجیح داد. از اعضای خانواده ی پهلوی تنها فرح مانده بود که او نیز همراه همسرش از ایران خارج شد.

باخروج شاه از ایران، موج سراسر شادی مردم را فرا گرفت و ملت با آمدن به خیابان ها و اظهار شادمانی و پخش گل و شیرینی این پیروزی بزرگ را جشن گرفتند و رژیم سلطنتی کمتر از یک ماه پس از فرار شاه سقوط کرد و عمر سلطنت پهلوی 2500 ساله ی شاهنشاهی روز 22 بهمن 1357، درهم پیچیده شد.

پهلوی پس از خروج از کشور در ۲۶ دی ۱۳۵۷ به مصر رفت و در "اسوان" مورد استقبال رسمی انور سادات رئیس جمهور وقت مصر قرار گرفت . سپس از ۲ بهمن مدتی را در مراکش مهمان ملک حسن دوم پادشاه این کشور بود تا اینکه با فشار دولت انقلابی ایران و ملاحظات سیاسی دولت مراکش، مجبور به ترک مراکش شد و در ۱۰ فروردین ۱۳۵۸ با ویزای گردشگری به باهاما رفت. پس از آنکه تلاش‌های او برای گرفتن پناهندگی سیاسی از انگلستان بی نتیجه ماند در ۲۰ خرداد مجبور به ترک باهاما و سفر به مکزیک شد.

وی با شدت یافتن بیماری، در ۳۰ مهر به امریکا رفت و برای درمان پزشکی در بیمارستان نیویورک بستری شد.محمدرضا پهلوی پس از خروج از بیمارستان و با اوج گیری بحران گروگانگیری در سفارت امریکا درتهران، امریکا را ترک کرد و به مصر رفت .مدت کوتاهی پس از ورود وی به مصر بیماری وی اوج گرفت و پزشکان معالج طحال او را خارج کردند . وی سرانجام در روز ۵ مرداد ۱۳۵۹ در سن ۶۱ سالگی، در قاهره درگذشت.