ایران زمین در میان ائمه اطهار (علیهم السلام) بیش از هر کس مرهون عنایات و الطاف فرزندان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) است که با حضور خود در ایران در طول حیات و پس از آن، زمینه نقش بستن تحولات شگرف در کتاب تاریخ این مرز و بوم را فراهم کرده اند؛ از حرم مطهر رضوی گرفته تا بارگاه احمدبن موسی (علیه السلام) در فارس و دیگر امامزادگانی که نسبشان موسوی است و در میان آنها نام حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) و کرامات خاص ایشان به گونه ای دیگر می‌درخشد، چنان که حضور نورانیشان در قم منشأ برکاتی بوده و هست که در بسیاری از موارد جز اعجاز، نامی نمی‌توان بر آنها نهاد.
از این رو و به منظور بررسی ابعاد مختلف شخصیت مطهر این بانوی بزرگوار (سلام الله علیها) با آیت الله سیدرحیم توکل، استاد سطوح عالی حوزه علمیه، استاد اخلاق و صاحب آثاری همچون «روزنه ای به اسرار الهی» و «سیری در وادی نور» به گفت و گو پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:

با توجه به آنکه یکی از مقامات و کرامات حضرت معصومه (سلام الله علیها) در بعد علمی است، ایشان از نظر علمی چه شأن و جایگاهی داشتند و آیا تاریخ تصریحی درباره این حد بالای علم در آن بانوی مکرمه (سلام الله علیها) دارد؟
حضرت معصومه (سلام الله علیها) به عنوان فرزند بلافصل امام کاظم  (علیه السلام) و خواهر تنی امام رضا (علیه السلام) بعد از حضرت ثامن الحجج  (علیه السلام) در بعد علمی شاخص بودند، چنان که روایت شده که روزی جمعی از پیروان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) به مدینه وارد شدند تا مسایلی را از آن حضرت بپرسند، ولی وقتی به منزل امام (علیه السلام) رسیدند، خبردار شدند که ایشان در سفرند. بنابراین پرسش های خود را مکتوب به اهل بیت امام سپردند؛ ولی در نهایت تعجب دیدند حضرت معصومه (سلام الله علیها) که کودک خردسالی بیش نبود، جواب پرسش هاشان را در کاغذی نوشته است. در هنگام بازگشت از مدینه، امام کاظم (علیه السلام) را در راه ملاقات کردند و ماجرا را به عرض آن حضرت رساندند. امام (علیه السلام) پس از مطالعه پاسخ های حضرت معصومه (سلام الله علیها) به نشان تمجید از دختر والا مقاشان سه بار فرمودند: «فداها أبوها؛ پدرش به فدایش باد». و این تعبیری است که پیامبر(ص) هم برای حضرت زهرا(سلام الله علیها) به کار برده اند.
بنابراین، این حضرت (سلام الله علیها) از نظر علمی به افاضات الهی متصل بودند و جانشان با علم و معرفت الهی عجین بود.

آیا این کرامات علمی به زمان حیات ایشان محدود شده یا در طول تاریخ منشأ حرکات علمی و تربیت علما شده است؟
معمولاً وقتی فردی مورد بررسی قرار می‌گیرد به اطرافیان و همنشینان او نیز توجهی ویژه می‌شود، از کرامات ایشان همین بس که علمای بزرگ اسلام همچون آیات عظام بروجردی و گلپایگانی و مرحوم امام(ره) همه پروانه شمع وجود مقدس حضرت معصومه (سلام الله علیها) بودند و خدمت ایشان رسیده و در کنار ضریح نشسته و با اشک و سوز از این بانو (سلام الله علیها) طلب علم و افاضات معرفتی می‌کردند، چنین شخصیتی که شمع وجودش چنین مشتاقانی را به خود جلب و جذب کرده قطعاً نمی‌تواند معمولی باشد. چنان که در کتاب‌های مختلف این کرامات تصریح شده و با مراجعه به کتابخانه حرم مطهر ایشان می‌توان آنها را مطالعه کرد.

چرا ایشان را معصومه می‌نامند آیا این نام دلیل بر عصمت آن حضرت (سلام الله علیها) است یا مقام عصمت تنها به 14 معصوم (علیهم السلام) منحصر می‌شود؟
اینکه حضرت معصومه (سلام الله علیها) را معصوم ندانیم، اشتباه است چراکه عصمت طبقات و درجاتی دارد چنان که پیامبران، حضرت زینب (سلام الله علیها) و حضرت ابوالفضل (علیه السلام) همگی معصوم بودند اما در درجه و رتبه این عصمت با چهارده معصوم (علیه السلام) تفاوت دارند، چنان که انبیای اوالوالعزم از نظر عصمت با پیامبر اکرم(ص) متفاوت بودند.
برای مثال انسان هم در دوران دبستان، هم دوران راهنمایی و هم دبیرستان محصل خوانده می‌شود اما قطعاً هر یک از این محصلان با هم تفاوت دارند و در یک رتبه و جایگاه نیستند.

یکی از القاب حضرت معصومه (سلام الله علیها) فاطمه ثانی است چرا ایشان به این نام خوانده می‌شوند؟
برکات وجود مقدس ایشان بسیار است، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی نقل کرد که: پدرم در نجف ختم مجرّبی پیدا کرده بود که خودش ببیند که قبر بی بی دو عالم (سلام الله علیها) کجاست و به هیچ کس هم نگوید، به قولی این راز را در سینه‌اش نگه دارد. یک ختم چهله که سنگین اما مجرّب بود را انجام داد و بعد از این که روز چهلم تمام شد، توسّل بسیار زیادی و گریه و مطالب و بعد استراحت کرد و در عالم رؤیا به محضر مقدّس امام باقر یا امام صادق (علیهم السلام) مشرّف شد و قبل از این که چیزی بگوید، حضرت (علیه السلام) به ایشان رو کردند و فرمودند: «علیک بکریمه اهل البیت» بر تو باد که دست به دامن کریمه اهل بیت (علیهم السلام) شوی. این‌جا آیت‌الله سیّد محمود مرعشی نجفی، پدر آیت‌الله العظمی شهاب‌الدّین مرعشی چون یک ختم گرفته که قبر بی بی دو عالم را ببیند، تصوّر می‌کند منظور حضرت زهرا (سلام الله علیها) هستند. عرضه می‌دارند که یا جدّاه قربانت بروم، اتّفاقاً من ختم را برای همین که شما بیان کردید، انجام دادم. شما محل دقیق قبر شریف را به من نشان دهید تا به زیارتشان مشرّف شوم.
اما حضرت (علیه السلام) بیان فرمودند: «خدا به مصالحی نمی‌خواهد قبر آن حضرت (سلام الله علیها) معلوم شود و لذا ما هم نمی‌خواهیم، شما هم اصرار نکن.» بعد فرمودند: «خداوند آنچه که  جلال و جبروت برای قبر بی بی دو عالم مقدّر کرده، همه را در فاطمه معصومه قرار داده است. به آنجا برو.»
ایشان وقتی این را می‌بینند، نجف اشرف را ترک می‌کنند و به قم می‌آیند.

با توجه به آنکه صفت «کریم» در میان شیعه منتسب به امام مجتبی (علیه السلام) است پس چرا حضرت معصومه (سلام الله علیها) را نیز کریمه اهل بیت (علیهم السلام) می‌خوانند؟
معمولاً هر کسی چه در زمان حیات و چه اکنون که ایشان در قید حیات نیستند، برای حاجتی به در خانه این بانو (سلام الله علیها) برود دست خالی باز نمی‌گردد و اخبار متعددی در این باره وجود دارد که با مراجعه به کتاب‌هایی که کرامات معصومیه به بزرگان در آنها نقل شده است می‌توان این مهم را دریافت و همین باعث شهرت آن حضرت (سلام الله علیها) به کریمه اهل بیت (علیهم السلام) شده است.

یکی از وجوه ممیزه زندگانی حضرت معصومه (سلام الله علیها) ولایتمداری و تبعیت از امام زمان است، این مسأله چقدر در دستیابی ایشان به مقامات خاصه اثر داشته است؟
وقتی ایشان از مدینه برای رسیدن به خدمت برادر در خراسان راهی شدند در میانه راه با عاملان خلافت درگیر می‌شوند و همین درگیری سبب بیماری ایشان می‌شود به عبارت بهتر ایشان با جان، پای ولایت و همراهی با امام زمان (علیه السلام) خویش ایستادند؛ گرچه حضرت رضا (علیه السلام) برادرشان بود، اما کوتاهی نکرده و با دیده ولیّ خدا به حضرت ثامن الحجج (علیه السلام) می‌نگریستند و برای عرض ارادت و ولایتمداری در پی ایشان رهسپار خراسان شدند.
نکته مهم آنکه بسیاری از مقاماتی که حضرت معصومه (سلام الله علیها) به آنها دست یافته‌اند ناشی از همین روحیه ولایتمداری است و اینکه به عشق ولیّ زمان و برای اظهار ارادت به ساحت امام معصوم (علیه السلام) رهسپار خراسان شده و سختی این سفر طولانی را به جان خریدند و در همین مسیر هم از دنیا رفتند!

تصریح روایات درباره شأن و جایگاه حضرت معصومه (سلام الله علیها) چیست و آن بانوی بزرگوار به عنوان دختر، خواهر و عمه امامان معصوم (علیهم السلام) در لسان آن حضرات چگونه توصیف شده اند؟
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روی قم باز است و بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می‌شوند».
همچنین از حضرت صادق (علیه السلام) است که فرمودند: «کسى که آن حضرت را زیارت کند در حالى که آگاه و متوجه شأن و منزلت او باشد، به بهشت مى رود.»
و در روایت است که امام جواد (علیه السلام) فرمودند: «کسی که عمّه‌ام را در قم زیارت کند، پاداش او بهشت است.»
و نیز در روایت است که به شفاعت حضرت معصومه (سلام الله علیها) از همه شیعیان همه ادوار و زمان ها نه فقط شیعیانی که معاصر ایشان بودند، دست گیری می‌شود.

با توجه به آنکه قم در طول تاریخ قطب شیعی و مرکز ثقل تحرکات تاریخی و سرنوشت ساز بوده است و پیروزی انقلاب اسلامی ایران خود بهترین شاهد بر این مدعا است، آیا می‌توان این تأثیر و تأثرات تاریخی قم را از برکات وجود مضجع شریف حضرت معصومه (سلام الله علیها) دانست؟
قطعاً همین طور است، چراکه علما گرد هر کسی جمع نمی‌شوند و در هر منزلی اقامت نمی‌کنند مگر آنکه آن شخصیت خاص و منحصربفرد باشد.خوشبختانه، در طول تاریخ، قم از این برکات وجودی حضرت معصومه (سلام الله علیها) بهره مند شده و همه مراجع و علما همچون امام خمینی(ره) از قم برخاسته و منشأ اثرات بسیار همچون انقلاب اسلامی ایران شده‌اند.

وقتی سخن از زندگانی معصومان (علیهم السلام) و منتسبان آنها به میان می‌آید برخی الگوبرداری از سبک و سیره آنها را برای امروز ممکن نمی‌دانند، آیا این مسأله واقعیت است یا می‌توان از سبک زندگی کسی همچون حضرت معصومه (سلام الله علیها) برای حیات طیبه الهام گرفت؟
زندگانی حضرت معصومه (سلام الله علیها) ذوابعاد است چنان که در زهد و تقوا در اعلی درجه قرار داشتند و در ولایتمداری و همراهی امام زمان خود، چنان کردند که می‌دانیم، یعنی در تمام ابعاد می‌توان از سبک زندگانی ایشان برای اعتلای زندگی و رسیدن به حیات طیبه برای عالمیان بهره گرفت، ایشان اگرچه دختر امام، خواهر امام و عمه امام معصوم (علیه السلام) بودند اما عبودیت در زندگیشان موج می‌زد و این برای همگان درسی بزرگ است.
باید توجه داشت که ما را برای عبودیت خدا و اوج گرفتن از این طریق آفریده‌اند نه خوردن و خوابیدن، لذا برخورداری از الگوهای اینچنینی برای یافتن راه صحیح پرستش و قرب ضرورت دارد. اصلاً اینکه قرآن برخی سوره ها را با نام انبیا همچون سوره‌های یوسف، نوح و ابراهیم (علیهم السلام) نازل کرده برای آن است که مردم به الگو نیاز دارند و بدون الگو نمی‌توان حرکت کرد؛ از این رو این حضرات (علیهم السلام) الگوهای مثبتی اند که تأسی به آنها مانع از بروز مشکلات فکری و فرهنگی و به تعبیری ولنگاری فرهنگی ما می‌شود و از تحمیل آثار سوء آن به زندگی های ما جلوگیری می‌کند.

منبع:ماهنامه زائر